We moeten minder energie verbruiken, maar is er ruimte om te besparen?

• Aybala Carlak

  redacteur Economie

• Sharmentha Read

  redacteur Economie

Het kabinet doet een dringende oproep aan bedrijven en huishoudens om zoveel mogelijk energie te besparen. Want hoe minder energie wordt verbruikt, hoe minder gas nodig is om energie op te wekken. En dat is het doel van het kabinet: voorkomen dat er een gastekort ontstaat.

Volgens het Bescherm en Herstelplan Gas zit Nederland in de eerste van de drie fases van een gascrisis. Die eerste fase geldt als een "vroege waarschuwing" en de oproep die gedaan wordt, gaat uit van vrijwilligheid. Wat zijn de mogelijkheden om te besparen?

Verbruik tot nu

Vorig jaar is er in Nederland minder aardgas verbruikt dan het jaar ervoor, blijkt uit cijfers van het CBS. Het Nederlandse aardgasverbruik was in 2021 zo'n 40 miljard kubieke meter, 2 miljard minder dan in 2020. Dit jaar daalde het verbruik van gas door consumenten nog verder, door de milde winter, maar ook doordat consumenten voorzichtiger en zuiniger zijn geworden door de oorlog in Oekraïne en de hoge gasprijzen.

Er is afgelopen tijd dus al bewust of onbewust 'bespaard' op het gasverbruik. Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten spoort huishoudens aan om nog meer te besparen, bijvoorbeeld door korter te douchen en de airco zo min mogelijk te gebruiken.

Consumenten willen ook duurzamere keuzes maken, zegt Olof van der Gaag, voorzitter van Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Hij is blij met het dringende verzoek van de overheid om energie te besparen, "maar het mag zelfs wel verder gaan dan slechts een verzoek. Want er valt ook nog veel te halen bij bedrijven."

Ruimte om te besparen

Daar is het ministerie van Economische Zaken en Klimaat het mee eens. "Er is nog veel speling in het energieverbruik en daarmee is ook een grote besparing mogelijk bij bedrijven", aldus een woordvoerder. Het ministerie werkt aan een plan met concrete voorbeelden van manieren om te besparen.

Eén van de grote maatregelen in dat plan is "het afschakelen" van bedrijven. Daarmee wordt bedoeld dat bedrijven afspreken minder te produceren en dus ook minder gas of stroom te gebruiken. Daar zou dan een financiële compensatie tegenover staan.

De werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vinden het goed dat het kabinet maatregelen treft. "Het MKB is een hele brede groep. van schoenmakers tot de papierindustrie. Het zal afhangen van het bedrijfstype en de regels voor de compensatie of afschakelen mogelijk en interessant is. Dit soort investeringen zijn weliswaar terug te verdienen in vijf jaar, maar vragen een forse financiering aan de voorkant."

Er is al een plicht

"Ik mis structurele oplossingen," zegt Van der Gaag, "want zodra het weer kan zullen sommige bedrijven straks weer even veel verbruiken als voor de maatregelen. Er wordt vooral naar de korte termijn gekeken. Bovendien is er geen concreet percentage of getal genoemd waar we met de energiebesparing naartoe moeten."

Hij noemt een andere, oudere maatregel die ook tot grote besparingen kan leiden, de energiebesparingsplicht. Daarmee worden bedrijven verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar terug te verdienen zijn, zoals het overgaan op LED-verlichting of betere isolatie. Dit staat los van de nieuwe maatregelen, maar er wordt tot nu toe niet of nauwelijks op gehandhaafd. Minister Jetten wil daar verandering in brengen.

Volgens adviesbureau Common Futures en NVDE kan met een verbeterde handhaving 1 miljard kuub aardgas en 5 miljard kWh elektriciteit bespaard worden, wat neerkomt op vijf procent van het elektriciteitsverbruik in Nederland.

De overheid gaat volgens het crisisplan pas dwingend optreden in fase twee of drie, wanneer de voorraden op of heel beperkt zijn. Zover is het nog niet: in fase één zit nog ruimte. Hoewel bedrijven en huishoudens nog niets verplicht zijn, denkt het ministerie dat er wel gehoor aan de oproep wordt gegeven. "Er is immers niet alleen druk vanuit de politiek, maar ook vanuit de samenleving om bij te dragen."