Meer dan de helft van 100 miljoen ontheemden wereldwijd blijft in eigen land
Sinds 2012 zijn wereldwijd elk jaar meer mensen hun huis ontvlucht om te ontkomen aan oorlog, vervolging en ander geweld. Inmiddels zijn er 100 miljoen ontheemden. Nooit eerder was dat aantal zo hoog, meldt de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in een nieuwe rapportage. In veruit de meeste gevallen gaat het om mensen die binnen de eigen landsgrenzen een veilig heenkomen hebben gezocht.
Het jaarlijkse Global Trends Report is een aanvulling op cijfers die al in mei naar buiten werden gebracht, zoals de mijlpaal van 100 miljoen mensen die op de vlucht zijn geslagen.
"Óf de internationale gemeenschap komt gezamenlijk in actie om iets te doen aan deze menselijke tragedie, om conflicten op te lossen en duurzame oplossingen te vinden, óf deze verschrikkelijke trend zal zich voortzetten", zegt Filippo Grandi, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN.
Op de vlucht voor conflict
Door oorlog, geweld, vervolging en mensenrechtenschendingen waren er eind 2021 zo'n 89 miljoen mensen op drift. Er braken in de laatste jaren nieuwe conflicten uit en verschillende oude conflicten laaiden weer op zoals in Zuid-Sudan en Myanmar. Volgens de Wereldbank werden vorig jaar 23 landen geconfronteerd met conflicten op lokaal of grootschaliger niveau.
53,2 miljoen mensen hebben binnen hun eigen landsgrenzen een veiliger heenkomen gezocht. 27,1 miljoen vluchtelingen vertrokken naar een ander land maar hebben daar geen asielverzoek ingediend.
En dan zijn er wereldwijd 4,4 miljoen asielzoekers: zij weken uit naar een ander land en dienden daar wél een aanvraag voor asiel in. De UNHCR hanteert een aparte categorie voor Venezolanen: 4,4 miljoen mensen ontvluchtten Venezuela, maar werden in andere landen niet altijd geregistreerd als vluchteling.
Begin dit jaar werd het aantal mensen dat op de vlucht sloeg door de oorlog in Oekraïne verder opgestuwd naar 100 miljoen.
Door de Russische invasie is een van de snelste en grootste vluchtelingenbewegingen sinds de Tweede Wereldoorlog op gang gekomen, staat in het rapport. Maar ook de crisis in Afghanistan en de noodsituatie in een aantal Afrikaanse regio's droegen bij aan het dieptepunt van 100 miljoen ontheemden.
De cijfers zijn gebaseerd op gegevens die de UNHCR van overheden krijgt en de eigen registratie door het werk van de UNHCR in deze gebieden, zegt Andrea Vonkeman van UNHCR Nederland.
Opvang vooral in de regio
Vluchtelingen die de grens overgaan, zoeken vooral hun toevlucht in buurlanden die zich de grootscheepse opvang van ontheemden vaak nauwelijks kunnen veroorloven. Lage- en middeninkomenslanden zijn verantwoordelijk voor de opvang van 83 procent van de vluchtelingen.
In absolute aantallen ving Turkije de meeste vluchtelingen op, gevolgd door Uganda en Pakistan. Maar de UNHCR kijkt ook naar het aantal vluchtelingen dat per hoofd van de bevolking opgevangen wordt. Zo bezien neemt Libanon het grootste aantal vluchtelingen voor zijn rekening, merendeels uit buurland Syrië.
Vonkeman: "Dit zijn vaak juist de landen waarvoor het lastig is om goede opvang en kansen te bieden voor vluchtelingen. Wij ondersteunen ze zo veel mogelijk".
Asielzoekers dienden vorig jaar 1,4 miljoen asielaanvragen in. De drie landen die de meeste asielverzoeken ontvingen, zijn de Verenigde Staten, Duitsland en Mexico.
Ondanks alle somber stemmende cijfers ziet de UNHCR ook een lichtpuntje. Het aantal vluchtelingen en ontheemden dat terugkeerde steeg het afgelopen jaar met 71 procent. Concreet gaat het om een bescheiden groep van 430.000 mensen.
De meesten van hen zijn Ivorianen die terug konden naar hun vaderland, omdat de politieke situatie er stabieler is dan voorheen.
"Het is misschien een dooddoener maar vrede is de beste oplossing voor het vluchtelingenprobleem", zegt Vonkeman. "En het is niet alleen aan wereldleiders of humanitaire organisaties om daarvoor te zorgen. Ook verantwoorde keuzes van bedrijven en consumenten dragen bij aan het verminderen van conflicten."