Kaalplukken criminelen levert nog te weinig op, zegt Rekenkamer
Het beleid om criminelen zoveel mogelijk illegaal verkregen vermogen af te pakken, levert veel minder op dan de bedoeling was. Volgens de Algemene Rekenkamer is er de afgelopen tien jaar "veel gezaaid, maar beperkt geoogst".
Onder het motto dat misdaad niet mag lonen heeft het ministerie van Justitie veel extra geld vrijgemaakt om criminelen kaal te plukken. Dure auto's, huizen en geld moesten in beslag genomen worden. In totaal is er sinds 2010 ruim 634 miljoen euro geïnvesteerd in die aanpak. Uiteindelijk is er ruim 740 miljoen euro teruggehaald bij criminelen.
Daarmee heeft het beleid zich 'terugverdiend', maar de politieke ambitie was volgens de Rekenkamer veel groter. Toenmalig minister Opstelten wekte de verwachting dat iedere euro die erin gestopt werd, drie keer zou worden terugverdiend.
Ook regels versoepeld
Dat is bij lange na niet gehaald, stelt de Rekenkamer na onderzoek. Vanaf 2015 blijven de opbrengsten steeds verder achter bij de verwachtingen. De financieel controleurs van de overheid vinden dat "teleurstellend", omdat er niet alleen veel meer geld in werd gestoken, maar ook de wet- en regelgeving werd veranderd om het makkelijker te maken om criminelen kaal te plukken.
Waar de miljoenen precies aan zijn besteed is volgens de Rekenkamer niet te achterhalen. De politie, het Openbaar Ministerie, de rechtbanken en het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) werken allemaal met andere definities en computersystemen.
Geen integraal beeld
Er zijn ook nauwelijks evaluaties van het beleid geweest. Het ministerie heeft dan ook geen totaalbeeld van de resultaten, daardoor is het ook niet mogelijk om te bepalen of het geld effectief en efficiënt is besteed, stelt de Rekenkamer.
Minister Yesilgöz van Justitie zegt in een reactie dat ze de 'afpak-keten' verder wil versterken, maar dat het OM verantwoordelijk blijft voor het effectief afpakken van crimineel vermogen. De Algemene Rekenkamer vindt dat ze daarmee haar eigen rol "te beperkt invult". Ze kan wel degelijk sturen op de resultaten van het beleid, vinden de onderzoekers.
Aanpak witwassen verbeterd
De Rekenkamer keek ook naar de aanpak van het witwassen van crimineel geld. Die aanpak is "betekenisvol verbeterd", luidt de conclusie. Ongebruikelijke en verdachte transacties worden vaker gemeld door instellingen als banken en notarissen. Ook brengt het OM meer witwaszaken voor de rechter.
Toch is het volgens de Rekenkamer "tijd voor een volgende stap". Organisaties die bij het bestrijden van witwassen betrokken zijn werken nog te vaak langs elkaar heen en het ministerie heeft onvoldoende inzicht in de effectiviteit van het beleid.
