Zimbabwe heeft geld nodig om olifanten te beheren en wil betalen met ivoor

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Afrikaanse ministers zijn vanaf vandaag bijeen in Zimbabwe om te praten over hun gezamenlijke olifantenbeleid. Zimbabwe wil daar onder meer steun krijgen voor het plan om de verkoop van ivoor weer toe te staan.

Dat is al ruim dertig jaar verboden onder de zogenoemde CITES-regelgeving, een internationaal verdrag waar de handel in dieren en planten in is vastgelegd. Zimbabwe heeft deze overeenkomst ondertekend, maar wil dat er eenmalig een uitzondering wordt gemaakt.

Het land heeft 130 ton ivoor in de opslag liggen met een geschatte waarde van ruim 500 miljoen dollar. De olifantenslagtanden zijn afkomstig van opgepakte stropers en van olifanten die op natuurlijke wijze zijn overleden.

Zimbabwe zegt dat het geld dat het ivoor op kan brengen nodig is om de eigen olifanten te beheren. Het land wijst onder meer op de gevolgen van de coronapandemie, waardoor er onvoldoende inkomen uit toerisme is gehaald. Daardoor kan Zimbabwe minder geld in natuurbeheer stoppen.

Natuurorganisaties zijn fel tegen

Bij de olifantentop, die gehouden wordt aan de rand van het grootste safaripark van Zimbabwe, zijn onder anderen veertien Afrikaanse ministers van Natuur en Toerisme aanwezig. Ook vertegenwoordigers van Japan en China, afzetmarkten voor ivoor, sluiten aan.

In aanloop naar de top hebben 45 natuurbeschermingsorganisaties, die onder meer in Zuid-Afrika en Zimbabwe werken, een brandbrief geschreven. Ze zijn fel tegen het opheffen van het handelsverbod en zeggen dat het een gevaar is voor het voortbestaan van de olifant.

"De Afrikaanse olifant is dichter bij uitsterving dan dat we denken", schrijven ze. Ze noemen de olifantentop een "gevaarlijk signaal naar stropers en misdaadsyndicaten dat olifanten handelswaar zijn". De angst is dat als de handel in ivoor wordt toegestaan, dit ook de vraag opdrijft en er nog meer gestroopt gaat worden. Ivoor wordt nog steeds op de zwarte markt verhandeld en er worden onder meer snuisterijen en sieraden van gemaakt. Die zijn in Oost-Azië nog gewild.

Ook zijn de tegenstanders van ivoorhandel bang dat de zwarte markt lastiger te controleren is als er handel is in legaal ivoor. Dat zou kunnen worden meegesmokkeld met het legale ivoor en kunnen worden witgewassen. De natuurbeschermingsorganisaties schrijven dat CITES in het verleden twee keer een eenmalige verkoop van ivoor toestond, en wijzen erop dat dit leidde tot een escalatie van de stroperij.

Het aantal Afrikaanse bosolifanten en savanneolifanten is de afgelopen decennia gekelderd. Vooral van de bosolifanten zijn er steeds minder. In totaal telt Afrika nog zo'n 415.000 olifanten. Volgens het Wereldnatuurfonds waren dit er ruim tien miljoen in 1930. Maar Zimbabwe en bijvoorbeeld Botswana gaan tegen de continentale trend in. In die landen neemt het aantal olifanten juist toe. Zimbabwe zegt te veel savanneolifanten te hebben: 100.000 terwijl de regering maar voor de helft plek heeft.

Zimbabwe vindt dat het land zelf mag bepalen wat ze met hun olifanten doen en dat ze niet moeten worden afgestraft om hun goede natuurbeheer. De olifanten leiden volgens een woordvoerder van de Zimbabwaanse regering tot veel overlast en tot doden. Olifanten zouden steeds vaker huizen, velden en mensen vertrappen.

Al eerder vroegen landen in zuidelijk Afrika op de jaarlijkse CITES-conferentie om een einde aan het verbod op ivoorhandel. Dat verzoek werd afgewezen. Er is ook tegenstand van Afrikaanse landen. Zo wil het Oost-Afrikaanse land Kenia een volledig verbod op de handel in olifantenproducten handhaven.

Ook beheer wordt besproken

Op de top wordt niet alleen de handel in ivoor besproken, maar ook het beheer van olifanten in zijn algemeen en hoe overbevolking van olifanten kan worden tegengegaan. Middelen die daarvoor kunnen worden ingezet zijn het overplaatsen van olifanten naar andere landen, het groter maken van natuurparken, het doodschieten van overtollige olifanten en anticonceptie voor olifanten. Het verhuizen van olifanten en de uitbreiding van parken zijn kostbaar. De olifantenpil en het doden van olifanten zijn controversieel.

Doel van de top is om tot een gezamenlijk Afrikaans standpunt te komen dat ze mee gaan nemen naar de internationale CITES-conferentie in november.