Grote ambities zonne-energie, liefst met zonnepanelen 'made in Europe'

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

De Europese ambities voor zonne-energie zijn groot, blijkt uit een vandaag gepresenteerd veelomvattend plan om onafhankelijk te worden van Russische energie. Zo zet Brussel in op een verdubbeling van het aantal zonnepanelen in 2025, om dat aantal nogmaals bijna te verdubbelen in 2030.

De Europese Commissie ziet zonne-energie als een energiebron waar snel flinke stappen mee te zetten zijn. Volgens sommige schattingen kunnen zonnepanelen op daken uiteindelijk 25 procent van de Europese elektriciteitsvraag opwekken, schrijft de Commissie. Onderdeel van het plan is daarom ook een verplichting om op nieuwbouw zonnepanelen te plaatsen.

Maar grote ambities leveren ook grote uitdagingen op. Als de zon veel schijnt, dreigen delen van het elektriciteitsnet nu al overbelast te raken. En arbeidskrachten om de panelen te installeren zijn schaars. Ook ging de Europese zonnepanelenindustrie door de moordende Chinese concurrentie grotendeels verloren.

Geen controle op de keten

"Van de 1500 fabrieken wereldwijd staan er 1400 in Azië", zegt directeur Daniël Kuijk van de Nederlandse zonnepanelenfabrikant Energyra. Hij is met 250.000 panelen per jaar de grootste producent van Nederland. Ter vergelijking: in Nederland werden vorig jaar zo'n tien miljoen panelen op daken en in weilanden gelegd.

De overgrote meerderheid daarvan is, net als in andere Europese landen, Chinees. Daarmee is een nieuwe afhankelijkheid ontstaan en dat levert verschillende problemen op.

Zo moeten bedrijven door de aantrekkende vraag lang wachten op panelen. Ook is er geen goede controle op de keten, waar dwangarbeid volgens een recent Brits rapport wijdverbreid is. En Chinese panelen hebben een hogere CO2-voetafdruk. Dat komt omdat Chinese fabrikanten meer en vuiler opgewekte energie gebruiken om ze te maken.

Grote uitdaging

Vanwege deze problemen, de toenemende vraag naar panelen en de hoge transportkosten is er volgens zonne-energiedeskundige Arthur Weeber van onderzoeksbureau TNO veel interesse om in Europa grote fabrieken te bouwen. Het probleem zit hem in de financiering. Die is in veel gevallen nog niet rond.

"Europese investeerders willen rendement zien en de risico's zijn relatief groot", zegt Weeber. "In China zijn er veel subsidies waardoor ze goedkoper zijn. Er is dus geen gelijk speelveld." Er komt financiële hulp om de risico's voor investeerders te verlagen, meldt de Europese Commissie vandaag. Hoe dat er precies uit gaat zien is nog niet duidelijk. "Een zetje is zeer welkom", reageert Weeber.

Dat vindt Gerard de Leede van Solarge ook. Solarge start begin volgend jaar in Weert met de productie van honderdduizend panelen per jaar. "De hal staat er, de machines zijn besteld en de financiering is rond", zegt De Leede, "Maar dat was niet makkelijk." Solarge maakt panelen die een stuk lichter zijn dan standaard zonnepanelen. Daarmee zijn ze geschikter voor daken die niet bestand zijn tegen veel gewicht.

"De ambitie van Solarge is om in Weert snel naar 500.000 panelen per jaar te groeien. Ondertussen moeten in andere landen soortgelijke fabrieken opgezet worden", zegt De Leede. "Maar investeerders willen eerst een paar jaar bewijs zien dat een fabriek op bepaalde schaal goed loopt, voordat je financiering voor de volgende krijgt", legt hij uit.

De Leede rekende uit dat Solarge alleen al honderden miljoenen nodig heeft om de ambities voor 2030 waar te maken. "Als we elke keer moeten wachten tot de risico's minder zijn of rentepercentages betalen die die risico's vertegenwoordigen, dan is dat een slecht draaiende molen." Hij hoopt dat het proces kan worden versneld met Europees geld.

Meer nodig

Maar financiële steun alleen is niet genoeg, zegt Kuijk van Energyra. Hij ziet meer in kwalitatieve eisen. "Hecht bij aanbestedingen meer waarde aan slaafvrij en duurzamer produceren. En maak gebruik van Europese grondstoffen, dat scheelt echt al heel veel CO2", zegt hij.

Momenteel exporteert Energyra 60 procent van hun panelen. "Onze panelen liggen in Canada, op de Noordpool en zelfs een aantal in Pakistan. Dat zijn klanten die waarde hechten aan hoe een paneel is gemaakt, wat er in zit en bereid zijn om wat meer te betalen."

De grootste winst zit volgens hem in het stimuleren van China om beter te produceren. "Dat doe je door kwaliteitseisen in de aanbesteding te stellen. Uiteindelijk zijn de ambities zo groot dat we niet zonder China kunnen."