Strenger, groener, zuiniger: zo wil de Europese Commissie af van Russisch gas 

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

De Europese Unie wil van het Russische gas af. Komend jaar moet de import met twee derde worden teruggebracht en per 2027 moeten de EU-landen helemaal zijn gestopt met Russisch gas. De Europese Commissie presenteerde vanmorgen een plan van aanpak om dit doel te bereiken. Kosten: 300 miljard euro.

"De Russische invasie heeft onze duurzame transitie een extra gevoel van urgentie gegeven", zegt Eurocommissaris Frans Timmermans. "Het creëert nieuwe uitdagingen maar vergis je niet: we blijven op dit pad."

Vorig jaar werden er al Europese verduurzamingsplannen gepresenteerd. Maar door de oorlog in Oekraïne is duidelijk geworden dat het allemaal nog sneller moet. De EU is in hoge mate afhankelijk van Russische fossiele energie. Door de grootscheepse aankoop van gas en olie uit Rusland financieren de lidstaten deels de oorlog in Oekraïne. Ze zijn daarnaast ook uiterst kwetsbaar voor de grillige handelwijze van de Russische president Poetin die onlangs de gaskraan al dichtdraaide voor Polen en Bulgarije.

De Commissie stelt nu voor dat de lidstaten een aantal dingen gaan doen. Ze moeten energie besparen, meer verschillende energieleveranciers zoeken en zo snel mogelijk minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen.

Allereerst moet het energieverbruik dus snel omlaag. Daaraan worden nu strengere eisen gesteld. In de eerste instantie moesten de lidstaten de energieconsumptie terugschroeven met 9 procent in 2030. De Commissie wil dit aanscherpen naar 13 procent. De bedoeling is dat huizen beter worden geïsoleerd en apparaten minder energie slurpen.

Nieuwe energiebronnen

Het gas moet deels worden vervangen door vloeibaar gas of steenkolen. Maar Brussel wil vooral dat er de komende vijf jaar versneld worden overgestapt op duurzame energie. Vorig jaar was het doel nog dat per 2030 40 procent van de energie afkomstig is van duurzame bronnen. Nu is het doel dat in 2030 45 procent duurzaam wordt opgewekt.

Het snelst verwacht de Commissie resultaten van zonne-energie. Alle nieuwe grote gebouwen moeten verplicht per 2025 uitgerust worden met zonnepanelen. Vanaf 2029 moeten ook alle nieuwbouwwoningen zonnepanelen hebben. De bedoeling is dat een groot deel van de zonnepanelen in Europa worden geproduceerd, De komende tijd moet deze sector een duwtje in de rug krijgen, om te kunnen concurreren met goedkope Chinese zonnepanelen.

Een verdubbeling van het aantal warmtepompen moet ertoe leiden dat in ieder geval een deel van de Europese huishoudens van het gas af kunnen. Nederland maakte deze week bekend alvast vooruit te lopen op de Europese plannen.

Groene waterstof

Maar ook de industrie zal van het gas af moeten. Hoewel de EU nu in eerste instantie gezamenlijk gas wil inkopen is het de bedoeling dat deze samenwerking in een paar jaar vooral ingezet wordt om samen groene waterstof te kopen. Waterstof wordt gezien als een alternatief voor gas en steenkool in de industrie. Naar verwachting neemt de vraag naar waterstof de komende jaren snel toe. In de pandemiejaren is gestart met de gezamenlijk inkoop van coronavaccins. Die aanpak moet nu herhaald worden bij de inkoop van gas en daarna van waterstof, aldus de Commissie.

Ook de boeren moeten bijdragen aan alternatieven voor Russisch gas. Biomethaan (gemaakt uit koeienmest) wordt door de Commissie gezien als groene energie. De bedoeling is dat de veehouders fors meer biomethaan gaan produceren dan de aantallen die in eerdere verduurzamingsplannen werden genoemd.

300 miljard euro

Aan ambities geen gebrek maar de plannen gaan veel geld kosten. Tot 2030 zijn de kosten geraamd op 300 miljard euro. Dit bedrag hoeft niet direct opgehoest te worden door de Europese belastingbetaler. Zo'n 100 miljard hoopt de EU te besparen doordat er geen gas meer wordt gekocht uit Rusland. Daarnaast zit er nog 225 miljard aan leningen in het coronaherstelfonds.

De Commissie wil dat de lidstaten die leningen gaan gebruiken om al deze plannen te financieren. "Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is dat we deze kosten maken", zegt Timmermans. "Het creëert banen maar zorgt ook dat de energiekosten minder gevoelig zijn voor geopolitieke spanningen."