Kartel slaat terug met gewelddadige 'lockdown' in Noord-Colombia
Bedrijven en scholen moesten sluiten, burgers mochten hun huis niet uit - zelfs niet om eten te kopen - en er werden wegversperringen opgetrokken. Meer dan honderd gemeenten in het noorden van Colombia waren vanaf donderdag opgezadeld met een soort lockdown.
Maar niet vanwege een nieuwe corona-uitbraak; het was een wraakactie van het belangrijkste drugskartel van Colombia. De Clan del Golfo liet zijn macht gelden vanwege de uitlevering van zijn leider Dario Antonio Úsuga aan de Verenigde Staten, vorige week.
De "gewapende staking", zoals het kartel de actie noemde, leidde tot een forse geweldsuitbarsting. Minstens drie burgers die zich niet aan de voorschriften van het kartel hielden werden gedood, net als drie militairen, zegt het ministerie van Defensie.
Maar er zijn ook berichten dat het aantal slachtoffers fors hoger ligt. Het speciale vredestribunaal dat werd opgericht na het akkoord tussen de Colombiaanse regering en de extreemlinkse FARC in 2016 maakt melding van 24 burgerdoden.
Daarnaast werden er 180 voertuigen in brand gestoken van mensen die toch de straat opgingen. Het kartel maakte z'n eisen kenbaar via Whatsapp-berichten, pamfletten en graffiti op openbare plaatsen. De "gewapende staking" wordt door guerrillagroepen in Colombia vaker ingezet, maar lang niet altijd met zulke grote gevolgen.
'Belangrijkste drugsbaas sinds Escobar'
Volgens de Colombiaanse president Duque was de arrestatie en uitlevering van Úsuga, ook bekend als Otoniel, een grote overwinning op de georganiseerde misdaad. Otoniels val is alleen te vergelijken met die van drugsbaron Pablo Escobar in de jaren 90, aldus de president.
Maar als de "gewapende staking" iets aantoont is het dat Úsuga's uitlevering hooguit een pyrrusoverwinning is, zeggen analisten. Ook zonder hem aan het hoofd kan de Clan del Golfo een groot deel van Colombia dagenlang terroriseren. Buiten de steden hebben gewapende groepen de controle over flinke territoria.
Na het akkoord tussen FARC en regering in 2016 zijn andere guerrillagroepen in het machtsvacuüm gesprongen dat werd achtergelaten. De Clan del Golfo is een paramilitaire organisatie die deels voortkomt uit de Verenigde Zelfverdedigingseenheden van Colombia (AUC), een extreemrechtse guerrillagroep die vocht tegen de FARC.
De leden van de Clan del Golfo noemen zich daarom de Gaitanistische Zelfverdedigingstroepen van Colombia (ACG). Naar schatting zijn er 2000 strijders actief. Naast drugshandel maken ze zich onder meer schuldig aan mensenhandel en ontvoeringen.
Bloque de búsqueda
"Dit laat perfect zien wat het probleem is met Colombia's aanpak van groepen als de Clan del Golfo", zegt Colombia-analist Elizabeth Dickinson van de International Crisis Group tegen The Guardian. "Het onthoofden van zulke organisaties door in het oog springende arrestaties als die van Otoniel doet niets om de structuur van de organisatie aan te pakken. De dagelijkse realiteit in de regio's waar ze de macht hebben is dat ze een sterke mate van sociale controle uitoefenen en gedwongen rekrutering, dwang en afpersing toepassen."
Daarbij komt dat de Colombiaanse regering weinig heeft kunnen waarmaken van zijn beloftes na het vredesakkoord met FARC. Daarin werd afgesproken dat het platteland economisch minder afhankelijk moest worden van cocaplantages.
President Duque ziet ondertussen geen reden om zijn strijd tegen drugskartels af te schalen. Hij kondigde een bloque de búsqueda aan. Onder die naam werden eerder speciale eenheden ingezet tegen het Medellín-kartel van Pablo Escobar en het Cali-kartel. Het 'zoekblok' moet de vermoedelijke nieuwe Clan del Golfo-leiders 'Siopas' en 'Chiquito Malo' opsporen.
De Colombiaanse minister van Binnenlandse Zaken twittert over het nieuwe 'bloque de búsqueda':
Toch worden de drugskartels en guerrillagroepen vooral een probleem voor een nieuwe president. Duque is geen kandidaat meer bij de verkiezingen die eind deze maand worden gehouden.
Favoriet voor het presidentschap is de linkse Gustavo Petro, die zelf een verleden heeft als guerrillastrijder. Vorige week gelastte hij een campagnebezoek af omdat een criminele bende een moordaanslag op hem zou willen plegen. Die bende, La Cordillera, komt net als de Clan del Golfo voort uit de AUC.
Hij lijkt een andere aanpak van kartels voor te staan dan Duque: "De afbraak van landbouw en industrie in de steden stelden de drugshandel in staat te groeien", twitterde Petro. "De belangrijkste strategie is daarom niet openbaar machtsvertoon, maar de nationale productie laten groeien."
