Minder les en onvoldoendes: lerarentekort raakt leerlingen in hele land

• Nina Jansen

• Arend Viëtor

Drie maanden geen Nederlandse les, het vak informatica niet meer kunnen kiezen of vijf verschillende leraren in een halfjaar voor wiskunde. Middelbare scholieren door het hele land hebben last van het toenemende lerarentekort en dat heeft invloed op hun prestaties. "We hadden twee maanden geen biologie en moesten toen ineens een toets maken", zegt Charlotte uit 5 vwo. "De klas haalde gemiddeld een 4,5."

Een inventarisatie van NOS Stories op honderd scholen door het hele land bevestigt de groei van het lerarentekort. Bijna alle scholen geven aan er last van te hebben. Vacatures blijven langer openstaan en het wordt moeilijker om vervanging te vinden als leraren tijdelijk uitvallen, door bijvoorbeeld een burn-out.

En het lerarentekort is niet meer alleen een probleem van de grote steden. "Eerst hadden vooral grote steden er last van, omdat lesgeven daar soms lastiger was en leraren er ook geen huis konden vinden dat ze konden betalen. Nu zien we dat het probleem echt overal is", vertelt Manon van Essen van CNV Onderwijs.

Dat merkt ook Marjan Weekhout, rector van het Twents Carmel College in Oldenzaal. "We hadden dit jaar voor het eerst openstaande vacatures in augustus, dat hebben we nog nooit gehad. Het was altijd een probleem van het westen, niet het oosten. Maar ik hoor het nu van meerdere scholen in onze regio."

Forse toename aantal vacatures

Ook de grootste vacaturesite voor het onderwijs MeesterBaan ziet een enorme toename in vacatures. Dit jaar werden er al ruim twee keer zoveel vacatures geplaatst als in dezelfde periode vorig jaar. Tien jaar geleden schommelde het aantal vacatures tussen de 3000 en 4000. Vorig jaar stond het cijfer op 18.000 en dat stijgt alleen maar door.

En dan zijn daar bovenop nog de 'verborgen tekorten': scholen laten vakken tijdelijk uitvallen, bieden ze aan voor minder uur of schrappen ze helemaal uit het curriculum en zetten een vacature dan niet online. Ook voegen ze regelmatig klassen samen. Deze keuzes zijn niet zichtbaar, maar kunnen wel invloed hebben op de kwaliteit van het onderwijs.

Een enquête van NOS Stories onder ruim 1100 scholieren uit het hele land, geeft eenzelfde beeld. Negen op de tien leerlingen geeft aan dat lesuren regelmatig uitvallen door de afwezigheid van docenten. Ruim een kwart heeft veel wisselende leraren voor een vak en bij één op de tien is een vak helemaal verdwenen of niet meer te kiezen. De meeste problemen zijn er volgens scholieren met Nederlands, wiskunde en Engels.

Een groot deel geeft ook aan last te hebben van de tekorten. Ze halen slechtere cijfers, krijgen leerachterstanden en vinden de kwaliteit van de lessen onvoldoende, waardoor ze te veel zelf moeten doen. Ook maken ze zich zorgen om hun toetsen en examens.

"Ik haal echt lagere cijfers", vertelt Fienne uit 4 havo. "Voor wiskunde hebben we een halfjaar geen docent gehad. Die achterstand moeten we nu inhalen en dat is heel zwaar. Eerst haalde ik zessen, dit jaar startte ik met een drie. Ik ben best wel zenuwachtig voor mijn eindexamen volgend jaar."

Charlotte in 5 vwo merkt hetzelfde. "Eerst verdween mijn biologiedocent ineens, daarna die van Nederlands. Twee maanden heb ik daarin geen les gehad. Ik heb net een toets gehad waarbij ik een betoog moest schrijven, maar daar heb ik nooit mee geoefend. Dus het ging niet goed."

Leerlingen voor de klas

In Amsterdam denken de schoolhoofden van 23 verschillende scholen gezamenlijk over oplossingen. "We willen leraren niet bij elkaar wegkopen, dus daar hebben we afspraken over gemaakt. In de toekomst zouden we leerlingen bijvoorbeeld meer in grote leerpleinen kunnen laten werken, waarbij ze naar de mentor kunnen met vragen. En die mentor hoeft dan niet per se docent te zijn, maar kan ook vanuit jongerenwerk of jeugdzorg komen", vertelt Maryse Knook, schoolhoofd van de Open Schoolgemeenschap Bijlmer.

Op het Johannes Fontanus College in Barneveld gaan ze zelfs nog een stap verder. Daar bieden ze leerlingen aan om hun lerarenopleiding na school te betalen, onder de voorwaarde dat ze daarna bij de school komen werken. Maar voordat die leerlingen afgestudeerd zijn, is het jaren later, dus tot die tijd zit de school niet stil. Zij zetten nu al leerlingen uit de bovenbouw voor de klas, om les te geven aan lagere klassen.