VN: groter risico voor Oekraïense vrouwen om ongewenst zwanger te worden

• Nina Jansen

Oekraïense vrouwen en meisjes lopen door de oorlog meer risico om ongepland zwanger te worden, bijvoorbeeld door verkrachting of slechte toegang tot anticonceptiemiddelen. Daarvoor waarschuwen de Verenigde Naties. "Weinig vrouwen willen zwanger worden onder dit soort dramatische omstandigheden. Wij moeten hen helpen", zegt Natalia Kanem van de VN tegen de NOS.

Wereldwijd zijn er volgens de VN 121 miljoen ongeplande zwangerschappen per jaar, de helft van alle zwangerschappen. In conflictsituaties neemt dit aantal toe, naar verwachting ook nu.

Volgens het UNFPA, de VN-organisatie die gaat over seksuele gezondheid, moet er nu iets gebeuren. "Het is een probleem voor de vrouwen, maar ook voor de maatschappij en de economie", zegt Kanem. "Daarom slaan we nu alarm, zodat we ongewenste zwangerschappen kunnen voorkomen. We moeten de juiste producten en hulp bij vrouwen krijgen."

Een van de belangrijkste problemen is seksueel geweld in oorlogstijd. Gevluchte vrouwen worden daar vaker het slachtoffer van. "Oekraïense vrouwen vluchten vaak zonder man, omdat die moet achterblijven om het land te verdedigen. Ze zijn kwetsbaar. We horen nu al geluiden van verkrachtingen en mensenhandel. In Moldavië zitten vrouwen bijvoorbeeld met grote aantallen in tentenkampen. Op dat soort plekken gaat het vaak mis."

Meerdere internationale media brachten deze week een verhaal over een Oekraïense vrouw die door Russische militairen werd verkracht. De Nederlandse politie kreeg ook de eerste meldingen binnen van mensenhandel waarvan Oekraïense vrouwen het slachtoffer zouden zijn geworden. Die meldingen worden onderzocht.

Volgens het UNFPA kreeg minstens 20 procent van de vrouwelijke vluchtelingen in eerdere conflicten te maken met seksueel geweld. "En dat is wat vrouwen durven te vertellen, terwijl op het onderwerp een groot taboe rust. Grote kans dat dit percentage dus hoger ligt", zegt Kanem.

Anticonceptie heeft geen prioriteit

Vrouwen hebben daarnaast slechte toegang tot anticonceptiemiddelen. "De ziekenhuizen in Oekraïne worden gebombardeerd en de voorraden raken op", zegt Kanem.

De Nederlandse organisatie Dokters Van De Wereld stuurt vrachtwagens met medische middelen naar het land. "Maar het is moeilijk om chauffeurs te vinden die naar Oekraïense ziekenhuizen durven te rijden", zegt directeur Jasper Kuipers. "Onze eerste prioriteit is bovendien de levering van levensreddende middelen, zoals antibiotica en insuline." Anticonceptie zit daarom niet in de trucks.

En vrouwen die vluchten, nemen de pil vaak niet mee. "Als je in vijftien minuten moet beslissen wat je meeneemt, dan staat anticonceptie niet bovenaan je lijst", aldus Kanem. Het UNFPA deelt anticonceptiemiddelen daarom uit aan de Poolse grens.

Dokters Van De Wereld staat met zorgbussen door heel Nederland om Oekraïense vluchtelingen medische hulp te bieden. "Vrouwen vragen ook niet om anticonceptiemiddelen. Met astma krijg je het benauwd zonder puffer, hartritmestoornissen geven een akelig gevoel in je borst, maar zonder anticonceptie voel je je niet slecht. Wij moeten het actief aanbieden."

Abortus na de vlucht

Uit onderzoek van de VN blijkt dat 60 procent van de ongeplande zwangerschappen resulteert in abortus. Volgens het Nederlands Genootschap van Abortusartsen melden nu nog niet veel Oekraïense vrouwen zich bij abortusklinieken, maar ze verwachten wel een toename als het aantal vluchtelingen toeneemt en de oorlog langer duurt.

Ook wijst ze naar Polen, waar veruit de meeste Oekraïense vluchtelingen zitten en er geen recht op abortus bestaat. "Nu al komen veel vrouwen uit Polen naar Nederland voor abortus. Als je daar als Oekraïense vluchteling ongewenst zwanger bent, dan heb je geen opties."

In Nederland lopen ongepland zwangere Oekraïense vrouwen ook tegen moeilijkheden aan: zij moeten zelf voor een abortus betalen, terwijl ze dat misschien niet kunnen. Een subsidieregeling vergoedt medische zorg aan vluchtelingen, ook als die niet verzekerd zijn, maar abortus valt daar niet onder.