Honger dreigt in Hoorn van Afrika, te weinig hulpgeld door 'concurrerende rampen'

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De coronacrisis, een verwoestende sprinkhanenplaag, stijgende voedselprijzen, conflict en aanhoudende droogte, mede door klimaatverandering: de Hoorn van Afrika krijgt klap na klap te verduren. Ruim dertien miljoen mensen hebben er te weinig te eten.

Maar er is onvoldoende geld om deze mensen te hulp te schieten, zegt de VN-voedselhulporganisatie WFP. Dat heeft ermee te maken dat andere crisisgebieden ook aandacht opeisen en hulp behoeven, zoals Jemen en Oekraïne.

Zeven koeien

In het dorp Showli in het noorden van Kenia bezaten ze jaren terug duizenden koeien, schapen, geiten en kamelen. Nu lopen er nog maar zeven koeien door het dorp, op zoek naar een sprietje gras. Ze vinden alleen maar oud karton om op te kauwen. De dieren zijn vel over been. In de ochtend kunnen ze alleen met hulp van de eigenaar overeind komen en op hun poten staan, zo verzwakt zijn ze.

Want er is niets te eten en niets te drinken. In de verre omtrek zijn alle waterplassen leeg. "We houden onze laatste dieren in leven door maïspap voor ze te maken en we geven ze water dat we per vrachtwagen uit de stad laten komen", vertelt dorpsoudste Daoud Mohammed. "Dit is de ergste droogte die ik in mijn ruim vijftig levensjaren heb gezien."

In het kurkdroge gebied zijn de gevolgen overal zichtbaar, en is de wanhoop voelbaar. We gingen er kijken:

Sinds jaren is er in het noorden van Kenia nauwelijks een druppel regen gevallen. Het heeft volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties zo'n 1,5 miljoen stuks vee de kop gekost, ruim driekwart van de dieren die hier voorheen werden gehouden.

Deze regio wordt voornamelijk bevolkt door rondtrekkende veeboeren. Dieren betekenen hier niet alleen vlees om te eten en melk om te drinken, maar ook kapitaal om te verkopen en met dat geld water te kopen en andere levensbehoeften te bekostigen. Dat wordt steeds moeilijker. Voor het dorp van Daoud is de enige natuurlijke waterbron nu zestien kilometer verderop.

Niet alleen in het noorden van Kenia is het droog, maar ook in een deel van Somalië en een deel van Ethiopië. Volgens het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN hebben dertien miljoen mensen niet genoeg te eten. En als de regens de komende weken weer uitblijven, dan worden dat er 28 miljoen, waarschuwt hulporganisatie Oxfam Novib. De organisatie is bang voor een 'grootschalige catastrofe'.

In het dorp van Daoud eten mensen geen lunch en avondeten meer, alleen nog ontbijt, vertelt hij. Zijn dorp is de afgelopen tijd gegroeid. Steeds meer gezinnen die al hun dieren zijn verloren vestigen zich er. Ze worden hier droogtedropouts genoemd, mensen die het nomadische leven door droogte noodgedwongen achter zich hebben gelaten.

"Ik denk dat dit komt door klimaatverandering", zegt Daoud. "We willen ons traditionele leven als veeboer voorzetten, maar nu kunnen we alleen maar onze hand ophouden. Dat willen we eigenlijk niet. We kunnen voor onszelf zorgen, maar dit hebben we niet in de hand."

Stapeling van problemen

Shaun Hughes, regionaal crisishoofd van het Wereldvoedselprogramma (WFP), zegt dat de problemen zich opstapelen in de Hoorn van Afrika. Hij somt op: klimaatverandering, economische schade door de coronapandemie, stijgende voedselprijzen. Alles werd al duurder door de coronapandemie, maar de prijzen van voedsel stijgen nu nog meer door de oorlog in Oekraïne. Landen in Oost-Afrika importeren zo'n negentig procent van hun tarwe uit Rusland en Oekraïne en hoe minder er is, hoe duurder het wordt.

Ondertussen is er niet genoeg hulpgeld om de mensen die voedsel nodig hebben te bereiken. WFP zegt 400 miljoen dollar nodig te hebben om 4,5 miljoen mensen in de Hoorn van Afrika te voeden, maar ze hebben maar zeventig miljoen dollar te besteden, nog geen kwart.

"Dat betekent dat we eten van de hongerigen af moeten pakken om de uitgehongerden te voeden," zegt Hughes in navolging van het hoofd van het WFP. Dat geldt niet alleen voor dit deel van Afrika. Ook in andere crisisgebieden, zoals in Jemen, is er onvoldoende hulpgeld. En daar is ook nog Oekraïne bij gekomen. "We hebben concurrerende humanitaire rampen."

Zijn gedachten gaan terug naar 2011, de grootschalige hongersnood in Somalië, waarbij een kwart miljoen mensen stierven. "Als de regen niet komt dan weet ik niet wat er gaat gebeuren. Dan moeten we heel goed gaan kijken hoe we een herhaling van 2011 gaan voorkomen."

De gevolgen van de droogte zijn al zichtbaar in het steekziekenhuis van Wajir waar steeds meer ondervoede kinderen binnen worden gebracht. In de eerste tien weken van dit jaar waren dat er 77, een verdubbeling in vergelijking met vorig jaar. Twee kinderen waren er zo slecht aan toe dat ze overleden. "We kennen ondervoeding in dit gebied, maar dit is niet gangbaar, " zegt arts en voedingsdeskundige Bashir Mohammed.

Mohammed vraagt of het westen hen niet wil vergeten. "Ik weet dat jullie nu je eigen problemen hebben, met de oorlog daar, maar er gaan hier kinderen dood."