Zomertijd ingegaan: Fjodor uit Zeewolde verzet vandaag 400 klokken van koningin Elizabeth
Fjodor van den Broek heeft een drukke dag voor de boeg: nu de zomertijd is ingegaan, moet hij als klokkenspecialist van koningin Elizabeth meer dan 400 klokken handmatig een uur vooruit zetten.
De oude klokken in Windsor Castle moeten altijd stuk voor stuk worden bijgesteld naar de zomer- of wintertijd. Het verzetten van de historische klokken neemt 12 tot 15 uur in beslag. Van den Broeks collega in Buckingham Palace heeft het nog iets drukker: die neemt daar 600 klokken voor zijn rekening.
"Vóóruit zetten van de tijd is wel gemakkelijker dan achteruit", zegt de Nederlandse klokkenspecialist. "Sommige uurwerken kun je niet tegen de klok in draaien. Dan is het handiger om ze een uur stop te zetten en later terug te komen om ze opnieuw op te starten."
Het zijn fascinerende en unieke uurwerken, vertelt van den Broek. "Ze hebben eeuwenlang de privé- en staatsvertrekken van de vorsten en koninklijke families versierd."
De collectie bestaat voornamelijk uit Engelse en Franse klokken. Een groot deel ervan werd aangeschaft door de koningen George III en George IV. Vooral George III (1738-1820) had een passie voor klokken. De uurwerken waren voor die tijd zeer modern en geavanceerd, gehuld in prachtige klokkenkasten en verrijkt met bijzonder decoratieve technieken.
Klok van Anna Boleyn
De oudste klok in het paleis is het exemplaar dat de beruchte koning Hendrik VIII aan zijn tweede echtgenote Anna Boleyn gaf, op de ochtend van hun huwelijk in 1532.
Het is een vergulde bronzen wandklok met een vierkante tabernakelkast en daarin een bel. Hij is versierd met een luipaard dat een wapenschild vasthoudt. Op het uurwerk staan Romeinse cijfers.
Anna Boleyn is een van de bekendste personages uit de Britse geschiedenis. Zij was de moeder van de 16e-eeuwse vorstin Elizabeth I. Koning Hendrik VIII, die voor haar van zijn eerste vrouw was gescheiden, beschuldigde Anna Boleyn later van overspel en liet haar onthoofden.
Het huwelijk was de aanleiding voor grote religieuze hervormingen in Engeland. De kwestie wordt nog steeds verbeeld in menige serie, toneelstuk, roman en film.
Favoriete klok
"Een favoriete klok? Dat is lastig", zegt Van den Broek. Maar als hij toch moet kiezen zou het de tafelklok in de salon van de huidige koningin Elizabeth zijn.
Dat is deze:
"Die stamt uit 1710 en is gemaakt door de Duitse klokkenmaker Jacob Mayr. Hij slaat zowel uren als kwartieren en de wijzer gaat 24 uur rond, in plaats van de gangbare 12. Hij bevat een kalender met feestdagen van heiligen en geeft zonsopgang en zonsondergang aan, terwijl die momenten elke dag op een ander tijdstip zijn. Bovendien zit er een muziekdoosje in de bodem, dat liedjes kan spelen - om maar een paar bijzonder facetten te noemen."
De rest van het jaar
Op normale werkdagen van het jaar, als de klokken niet voor- of achteruit gezet hoeven worden, verzorgt en restaureert Van den Broek de antieke uurwerken. Hij houdt ze constant in de gaten, zorgt ervoor dat wijzers blijven lopen en pendules blijven zwaaien.
"Twee ochtenden per week maak ik een ronde door het hele paleis Windsor plus tuinen, om alle klokken op te winden en te controleren, inclusief de vijf torenklokken. Daarnaast ben ik meestal in mijn werkplaats te vinden, waar ik haperende onderdelen repareer of vervang."
"Tot nu toe heb ik alle klokken nog kunnen maken", zegt de Nederlandse expert. "Vooral het vinden van onderdelen kan een uitdaging zijn. Omdat de materialen zo oud zijn, is er soms maar één oplossing: zelf een vervangend onderdeel namaken."
De uit Zeewolde afkomstige Fjodor van den Broek had meer dan zes jaar training én een aantal jaar werkervaring gehad, voordat hij in paleis van de Queen kwam te werken. "Maar als ik er niet uitkom, kan ik altijd een collega elders om advies vragen. En gelukkig is er een lange geschiedenis aan rapporten die ik kan raadplegen: documenten die precies bijhouden wat er door de jaren heen aan reparaties zijn verricht.
Geschiedenis van de klok
De functie van de antieke uurwerken in het paleis - en daarbuiten - is door de jaren heen veranderd. Inmiddels heeft iedereen een eigen klok op de telefoon of als horloge, en die lopen vaak nauwkeuriger, zegt Van den Broek. "Maar vroeger was het de enige bron van tijdregistratie voor de mensen in het paleis. In de loop der eeuwen werden de klokken steeds nauwkeuriger en geavanceerder. Ook zie je ze door de geschiedenis heen veranderen van stijl en ontwerp."
Het werk als uurwerkconservator is een uniek, maar helaas uitstervend beroep, zegt Van den Broek tot slot. "Wat jammer is, want klokken hebben in de afgelopen 650 jaar een grotere rol gespeeld dan de meeste mensen beseffen."