Arabische Lente verandert voetballand Egypte, waar alleen winnen nu nog telt

• Omar El Gendy

In Egypte moest de voetbalcultuur na de chaos van de Arabische Lente helemaal opnieuw worden uitgevonden. De hervormde Farao's van Mohamed Salah kunnen vanavond tegen Senegal een grote stap zetten richting het WK in Qatar.

Op 15 juni 2009 om 17.14 uur lokale tijd klinkt in het Free State Stadium in Bloemfontein, Zuid-Afrika, een orkaan van geluid. Tranen vloeien op de tribune, als een ijzersterk Egypte de 3-3 scoort tegen Brazilië op de Confederations Cup.

Ook de vele Zuid-Afrikanen in het stadion gaan volledig uit hun dak: zij zien een Afrikaans land dwars door de verdediging van één van de grootste voetbalnaties op aarde snijden.

Egypte - dat tussen 2006 en 2010 drie keer op rij de Afrika Cup wint - verliest uiteindelijk in de laatste minuut met 4-3, door een rake penalty van superster Kaká. De complimenten zijn echter voor de Afrikanen.

Drie dagen later wordt wereldkampioen Italië met 1-0 verslagen. Een half jaar daarna wordt maar weer eens een nieuwe Afrika Cup aan het palmares toegevoegd.

En niet geheel onbelangrijk: dit alles gebeurt met mooi voetbal. Titels zijn fijn, maar in Egypte moet dat gepaard gaan met mooi spel. Symbool daarvan is Mohamed Aboutrika, wiens elegante dribbels in die jaren een reden tot nationale trots zijn.

Goed voetbal zit op dat moment al decennialang in het DNA van het land.

Breekpunt

Maar alles verandert in januari 2011. De Arabische Lente breekt uit. Egypte wordt, net als de hele regio, in complete chaos gestort.

De stroom aan protesten, geweld en rellen zorgen ervoor dat de voetbalcompetitie afgebroken wordt. Het seizoen daarop wordt helemaal afgelast.

Het dieptepunt volgt in februari 2012. Bij een stadionramp in Port Said vallen 74 doden. Op afgrijselijke beelden is te zien hoe toeschouwers én voetballers, waaronder oud-Feyenoorder Sherif Ekramy, moeten rennen voor hun leven.

Meerdere spelers besluiten daarna hun kicksen aan de wilgen te hangen.

Als de kruitdampen in 2013 een beetje zijn opgetrokken, wordt duidelijk wat voor dramatische impact die roerige jaren op het Egyptische voetbal hebben gehad.

Er wordt besloten jarenlang geen publiek meer toe te laten in de Egyptische voetbalstadions. Alleen voor wedstrijden van de nationale ploeg wordt weleens een uitzondering gemaakt, maar met beperkte capaciteit.

De hele infrastructuur van voetballand Egypte is aan diggelen.

Redder staat op

Salah is dan een jaar of zestien en speelt in de jeugd van het bescheiden Al Moqaouloun. Hij heeft zijn land in een smeulende puinhoop zien veranderen en het voetbal volledig zien instorten.

Om zijn dromen toch te vervullen en een vaste plek bij het nationale elftal bemachtigen zet hij een rigoureuze stap: hij vertrekt naar het buitenland. FC Basel is de bestemming. Zijn vriend Mohamed Elneny volgt een jaar later.

Zo'n overstap is bijzonder. Salah is niet de enige Egyptische speler die naar Europa is getrokken - sterren als Mido, Amr Zaki en Mohamed Zidan gingen hem voor - maar vaker blijven spelers in eigen land. Aboutrika speelde bijvoorbeeld nooit buiten Egypte.

Sober spel

Eind 2017 laat Salah, inmiddels een wereldster bij Liverpool, zich voor het eerst echt gelden als Egyptisch international. In de laatste secondes van de beslissende wedstrijd tegen Congo schiet hij Egypte in extase: het eerste WK in 28 jaar is een feit en Salah wordt een ware legende.

Maar op dat WK in Rusland komen de tekortkomingen van het nationale elftal aan het licht. Egypte eindigt in een zwakke poule als laatste en weet zelfs van Saudi-Arabië niet te winnen.

Salah scoort weliswaar twee keer, maar oogt onmachtig. Het aanvallende voetbal van de generatie van de Confederations Cup bestaat niet meer. Salah staat geïsoleerd aan de rechterkant en ziet het spel grotendeels aan hem voorbijgaan.

De Egyptische ploeg wordt in eigen land volledig afgebrand om de negatieve spelopvatting. Het wordt pijnlijk duidelijk dat het land na de onrust van de Arabische Lente op nul is begonnen.

Acceptatie

Als de Portugese coach Carlos Queiroz in 2021 het roer overneemt, wordt het spel van de ploeg van het laatste beetje franje ontdaan. Aan mooi voetbal wordt niet eens meer gedacht.

Dat wordt eigenlijk niet gepruimd. De reacties in Egypte zijn boos en sarcastisch, ook na de matige start op de Afrika Cup van dit jaar. Na de verloren openingswedstrijd tegen Nigeria krijgt Queiroz het aan de stok met een boze fan, die hem vanaf de tribune tactische tips toeschreeuwt.

Maar dan begint Egypte te winnen. In zes Afrika Cup-wedstrijden wordt er geen enkel veldtegendoelpunt geïncasseerd. De ploeg verslaat grootmachten Ivoorkust, Marokko en Kameroen.

Langzaam slaat in Egypte de stemming om. Het afbraakvoetbal wordt de ploeg steeds meer vergeven. Met tomeloze inzet stelen de spelers de harten van het volk. Na de verloren finale tegen Senegal wordt er gezamenlijk getreurd.

Met de jaren is in Egypte het besef gekomen dat de tijden van weleer, van die Confederations Cup en de dribbels van Aboutrika, definitief voorbij zijn.

Uit de as van de Arabische Lente is een nieuw voetballand verrezen, dat vanavond op inzet en passie zal proberen te winnen van Senegal. Zo is de herhaling van de Afrika Cup-finale vanavond een nieuwe finale.