Poolse grenswacht houdt wekelijks honderden migranten tegen aan grens Belarus

• Christiaan Paauwe

  Redacteur Buitenland

Polen houdt wekelijks nog altijd honderden migranten tegen aan de grens met Belarus. Dat blijkt uit cijfers van de Poolse grenswacht. De praktijk staat in schril contrast met de manier waarop Oekraïners die vluchten voor de oorlog worden ontvangen, stellen Poolse groepen die migranten helpen.

De Poolse grenswacht geeft dagelijks updates via Twitter over de migranten die worden tegengehouden. Dat gebeurde meer dan 600 keer sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Het gaat om vluchtelingen uit Jemen en Irak, maar ook om migranten uit landen zoals Kameroen en Cuba. Volgens hulporganisaties is er sprake van zogenoemde pushbacks, die volgens de VN-vluchtelingenorganisatie illegaal zijn.

"De Poolse politie pakt migranten op en slaat hun telefoons en batterijopladers stuk", zegt een Iraaks-Koerdische vluchteling in een videogesprek tegen de NOS. "Daarna worden ze teruggezet naar de Belarussische kant." Hij zit met 400 andere migranten vast in een loods die is omgebouwd tot kamp in Bruzgi - aan de Belarussische kans van de grens. Vanwege veiligheidsredenen blijft hij anoniem.

Deze man vertrok vier maanden geleden met zijn zwangere vrouw, die in het kamp beviel van hun zoon. "Het is erg zwaar, zeker met de kou hier. De temperatuur is bijtend." Hij overweegt ook illegaal over te steken met hun jonge baby, maar de risico's zijn groot. Zover bekend zijn sinds het begin van de crisis aan de grens met Belarus al zo'n 20 migranten overleden.

Hybride oorlog

Belarus begon vorige zomer vliegtuigen te sturen naar onder meer Libanon om migranten op te halen. Die werden vervolgens gedwongen om de grens met de EU over te steken. Volgens Brussel was het een vorm van hybride oorlogsvoering om verder druk te zetten op Europa, al heeft president Loekasjenko van Belarus dat altijd ontkend.

Het aantal migranten dat nu probeert over te steken, is wel teruggelopen. Belarus zou zijn gestopt met de vluchten uit het Midden-Oosten. Ook durven minder vluchtelingen nu over te steken vanwege het winterweer. Hoeveel migranten die naar de EU willen in Belarus vastzitten, is niet duidelijk.

In de tussentijd zet Polen de grens met Belarus de afgelopen maanden steeds verder op slot en het land krijgt hulp vanuit Europa. De EU financiert een grensmuur van ruim 350 miljoen euro. Ingenieurs van het Britse leger helpen mee aan de bouw van een nieuw hek.

Dat Polen heel anders kijkt naar de vluchtelingenstroom vanuit Oekraïne, is ook terug te zien op datzelfde Twitter-account van de Poolse grenswacht. Naast tweets over de pushbacks, zijn daar ook dagelijks updates van de tienduizenden Oekraïeners die hier verwelkomd worden. Als deze vluchtelingen geen documenten hebben, is dit geen probleem. Sinds de invasie van Rusland heeft Polen al 1,7 miljoen vluchtelingen toegelaten.

"Oekraïense burgers vluchten voor een oorlog, dus dat zijn vluchtelingen, dat is duidelijk", reageert een woordvoerder van de Poolse grenswacht. "Zij komen legaal het land binnen bij grensovergangen. Migranten die Polen proberen binnen te komen vanuit Belarus doen dit illegaal."

De woordvoerder omschrijft de mensen aan de grens met Belarus als "overwegend economische migranten". Wanneer de mensen aankomen in Polen maken ze volgens de grenswacht vaak geen aanspraak op bescherming in Polen, omdat ze willen doorreizen naar andere landen in Europa. Ook stelt de woordvoerder dat de migranten vaak gewelddadig optreden tegen de Poolse politie.

Narratief creëren

"De regering probeert met de Oekraïnecrisis een narratief te creëren dat ze mensen helpen die wegrennen voor bommen", zegt Antoni Wolowski van christelijke hulporganisatie Kik. Zij bieden vluchtelingen die oversteken bij de grens met Belarus humanitaire hulp. "Hier bij de grens met Belarus hebben we mensen die ook voor oorlog vluchten, maar zij krijgen een hele andere behandeling."

De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR heeft meerdere keren gezegd dat de pushbacks in Polen - en ook in de Baltische staten - illegaal zijn en in strijd met de mensenrechten. Maar Polen heeft in oktober wetgeving aangenomen waarmee het makkelijker is geworden om mensen die illegaal de grens over komen, het land uit te zetten.