Dijkgraaf: zorgen over afstand tussen wetenschap en samenleving

Minister Dijkgraaf maakt zich zorgen over de "toenemende afstand tussen wetenschap en samenleving". In een lezing in Leiden zei de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap dat een deel van de samenleving onbereikbaar is voor de wetenschap, zelfs als het om leven en dood gaat.

Hij vindt dat die kloof kleiner moet worden en ziet daarin een opdracht voor wetenschap en politiek en dus ook voor zichzelf. Hij riep de politiek op voor wetenschappers te staan en voor de "feiten die niet liegen, die zoveel meer zijn dan ook maar een mening en die uiteindelijk het laatste woord moeten hebben".

'Heroïsche prestatie'

Dijkgraaf, die voor hij minister werd lange tijd topwetenschapper was, noemde het een "heroïsche prestatie" van onderzoekers dat in de coronapandemie de eerste vaccins al in november 2020 werden goedgekeurd en dat ze beter werkten dan gedacht: "Dankzij die vaccins werd het virus voor velen niet langer levensbedreigend".

Voor de minister was het de grootste verrassing van de pandemie dat "sommigen een levensreddend geschenk niet wilden of konden accepteren, dat zelfs de strijd tegen een pandemie gepolitiseerd kon worden en dat desinformatie zich zo snel over de aardbol verspreidde als de virusdeeltjes".

Wake-upcall

Dijkgraaf noemde corona een wake-upcall en een uniek leermoment. Volgens hem is het "de perfecte casus om te zien wat er gebeurt als zich een wereldwijde bedreiging voordoet, kennis ons een uitweg biedt, maar een deel van de mensen om uiteenlopende redenen moeilijk te bereiken blijkt".

Hij benadrukte het belang van het investeren in kennis. Volgens hem moet Nederland er meer van doordrongen raken dat onderzoek ook bij een volgende bedreiging "onze redding" kan zijn. De minister zei er niet aan te moeten denken dat "tegenkrachten van nepnieuws en alternatieve feiten" de bestrijding van problemen rond klimaat, stikstof, digitale veiligheid en sociale ongelijkheid frustreren.

Scheiding tussen politiek en wetenschap

De minister onderstreepte ook dat de scheiding tussen politiek en wetenschap niet moet vertroebelen. Volgens hem moet de wetenschap in volle vrijheid scenario's schetsen, onzekerheden aangeven en de feiten zo helder mogelijk formuleren. De politiek moet dan vervolgens, ook in vrijheid, keuzes maken.

In zijn lezing in Leiden riep Dijkgraaf wetenschappers op zichtbaarder en toegankelijker te worden. Volgens hem loopt Nederland daarin al voorop en vinden jonge wetenschappers al wegen om een nieuw publiek te bereiken.