Schotse oud-militair is een van de vele buitenlandse vrijwilligers in Oekraïne

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

"Ik kan niet naar die afschuwelijke beelden kijken en niets doen. Ik moet naar Oekraïne."

Aan het woord is Gary Bonini, militair uit Schotland die zich in Polen klaarmaakt om dit weekend de grens over te gaan naar Oekraïne. Daar sluit hij zich aan bij het nationale leger om te vechten tegen de Russen. Hij vertelt de NOS waarom hij dit doet. "Vergelijk het maar eens met die gepensioneerde artsen en verplegers die tijdens corona weer levens gingen redden."

"Ik wilde al langer gaan, maar niet illegaal", zegt de 30-jarige veteraan. In het Verenigd Koninkrijk ben je strafbaar als je vecht tegen een land waar Londen officieel niet mee in oorlog is. Maar afgelopen weekend sprak de Britse minister van Buitenlandse Zaken Truss steun uit voor Britten die willen meevechten aan Oekraïense zijde. "Dat was voor mij groen licht", zegt Bonini.

De scherpschutter heeft twaalf jaar in het Britse leger gediend, waarvan acht maanden in Afghanistan. Hij is een van een onbekend aantal buitenlandse militairen dat de strijd in Oekraïne aangaat. Vorige week zei president Zelensky dat 16.000 mensen zich hadden gemeld.

De buitenlanders komen uit onder meer Canada, de VS, Israël, Georgië en Zweden. Sommigen vinden elkaar op Reddit. Anderen zien een Facebook-oproep van de Oekraïense ambassade in hun land. Dan bellen ze de hotline die is ingesteld door het Oekraiense ministerie van Defensie.

"Thank you for your contribution to the victory. For English press 2", zegt de computerstem. Als de NOS de afgelopen dagen belt, is de lijn vaak overbelast. Een telefonist die uiteindelijk opneemt, zegt dat de medewerkers van het callcenter te druk zijn om op korte termijn vragen van journalisten te beantwoorden.

Eenmaal aangemeld, gaat de logistiek soepel, zegt Bonini. "Tot nu toe vind ik het ministerie fantastisch. Ze geven veel ondersteuning, laten ons weten wat voor apparatuur we mee moeten nemen, helpen met het regelen van transport." Hij moest wel laten zien dat hij vechtervaring heeft.

'Bijdrage aan de vrede'

Bonini hoopt in Oekraïne zij aan zij te mogen vechten met andere Britse soldaten. Omdat zij dezelfde training hebben gehad, zouden ze soepeler samenwerken, zegt hij. "Een groep van vier of vijf Britten kan veel sneller opereren."

Maar dat zit er waarschijnlijk niet in, zegt onderzoeker Kacper Rekawek van het Center for the Study of Extremism aan de Universiteit van Oslo. Hij bestudeert hoe buitenlandse vrijwilligers functioneerden in de gevechten sinds 2013 in de separatistische regio Donbas.

"Er is te weinig tijd om de buitenlandse vrijwilligers te groeperen", zegt Rekawek. "Ze zullen waarschijnlijk worden verdeeld over de bestaande vechteenheden van het leger om gaten te vullen."

Ook de Britse veteraan Mark Ayres heeft zich in Kiev gemeld om mee te vechten:

Zullen de vrijwilligers veel verschil maken op het slagveld? Rekawek: "De effectiviteit van vrijwilligers hangt af van wie je bent, hoe goed getraind je bent, waar je wordt ingezet, en gewoon geluk. Je kan heel professioneel zijn, maar kom je terecht in een Russische luchtaanval, dan heb je weinig kans."

'Symbolische waarde'

Formeel begon de wervingscampagne voor vrijwilligers afgelopen zondag met een oproep van het Oekraïense crisismediacenter. "Er bestaat geen grotere bijdrage aan de vrede", staat op de site van het centrum.

"Sommige buitenlanders zullen vast de tegenstander verliezen toebrengen", zegt Rekawek. "Maar het vrijwilligerslegioen is vooral een publiciteitscampagne met grote symbolische waarde. Oekraïne wil de wereld beelden kunnen laten zien van westerse militairen die meedoen aan hun zijde."

Ook de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Kuleba deed een emotionele oproep aan vrijwilligers:

Onderzoeker Rekawek twijfelt aan het door president Zelensky genoemde aantal buitenlandse vrijwilligers. "16.000? Dat lijkt me sterk. Misschien is dat het totale aantal dat geïnformeerd heeft naar de mogelijkheid om te komen vechten. Ik las ergens dat 400 Zweden zich hadden gemeld. Voor een land als Zweden is dat ongeloofwaardig veel. Er wordt veel opgeklopt."

Ondanks de opmars van het Russisch leger, ziet de Schotse vrijwilliger Gary Bonini geen reden tot wanhoop. "De bevolking van Oekraïne is nog zeer gemotiveerd en kan nog veel weerstand bieden. Er zijn historische voorbeelden genoeg waar dat een grote rol speelde. Vietnam. Afghanistan. De underdog zijn is niets nieuws", zegt hij.

Deze scherpschutter gaat vooral naar Oekraïne "omdat het voelt als mijn buurland. Ik werk samen met Oekraïners. Ze wonen bij mij in de straat. Deze oorlog gebeurt wat mij betreft bij mij voor de deur."