Het is een bijzonder riskante operatie: het aanvallen en veroveren van een kerncentrale. De Russische aanval op de kerncentrale Zaporizja van vannacht kan worden gezien als een schending van het oorlogsrecht, zegt hoogleraar Oorlogsstudies Frans Osinga van de Universiteit Leiden. "De eventuele schade valt niet te overzien."
Anderzijds is het ook te verklaren waarom de centrale een doelwit was, hoe riskant ook. Met deze aanval probeert het Russische leger de elektriciteit af te sluiten van steden en militaire installaties. Dat is een relatief gebruikelijke stap in tijden van oorlog, legt Osinga uit.
Dit zijn beelden van de beschietingen van vannacht:
Ook defensie-expert Danny Pronk van het Instituut Clingendael ziet de aanval op de kerncentrale als onderdeel van de militaire strategie van Rusland.
"Militaire campagnes volgen altijd hetzelfde patroon. Je valt meerdere 'ringen' aan: je begint bij de binnenste ring, dat is de militaire en politieke leiding van het land. Als het niet lukt om die uit te schakelen, stap je over naar de volgende ring: de cruciale infrastructuur."
Het getroffen gebouw ligt op enige afstand van de reactoren:
Het was volgens Pronk de bedoeling van de Russen om het land in een paar dagen in handen te krijgen. Zo werden er naar verluidt pogingen gedaan om de Oekraïense president Zelensky uit te schakelen door special forces en Tsjetsjeense milities. In dat geval zou je het leiderschap van het land lamleggen en relatief eenvoudig kunnen overnemen. Dat mislukte.
"Ze moesten daarom doorschakelen naar een volgende stap, waarin we nu al enkele dagen zitten, waarbij met groter materieel wordt opgetreden", legt Pronk uit. "Mogelijk worden de komende uren of dagen andere cruciale voorzieningen doelwit van aanvallen, zoals waterkrachtcentrales."
Zaporizja is de grootste kerncentrale van Europa en zeer belangrijk voor de elektriciteitsproductie van Oekraïne. 20 procent van alle elektriciteit in Oekraïne wordt opgewekt in Zaporizja.
Als het uitschakelen van infrastructuur onvoldoende uithaalt, volgt de volgende 'ring': de aanval op de burgerbevolking. Deels is de Russische strategie al aanbeland bij deze fase, ziet Pronk. Zo zijn er raketaanvallen uitgevoerd op woonwijken, in onder meer Charkov, Tsjernihiv en Marioepol. "Het doel daarvan is om druk uit te voeren op de burgers, zodat ze op de vlucht slaan of vertrouwen in Kiev verliezen, omdat de regering niet in staat zou zijn om de burgers te beschermen."
Het is een vorm van oorlog voeren die volledig haaks staat op ons concept van oorlog, zegt hoogleraar Osinga. "De overwinning wordt niet per se behaald door een militaire overwinning op de strijdkrachten, maar ook door het terroriseren van de bevolking. Het gaat ook om het verhogen van het leed, het afsluiten van de sanitaire voorzieningen, medische hulp en het aanvallen van scholen, om zo uiteindelijk het volk te demoraliseren en te overtuigen dat weerstand volstrekt geen zin heeft."
De laatste ring om aan te vallen zijn de resterende militaire eenheden op de grond. In dat geval wordt het zwaarste materieel ingezet. "Dat verklaart waarom we nu nog vooral licht materieel zien, en weinig grote tanks in actie." Het zou ook een verklaring kunnen zijn waarom de kilometerslange militaire colonne ten noorden van Kiev al dagen niet lijkt te bewegen en dus mogelijk voorlopig achter de hand wordt gehouden.
Hoe verder?
Het is nog onduidelijk of en hoe het Russische leger de opmars vanuit het zuiden zal doorzetten. De bezette kerncentrale ligt hemelsbreed op zo'n 50 kilometer van de stad Zaporizja, met zo'n 730.000 inwoners de zesde stad van het land. De regio is het oude industriële hart van het land, met steden als Dnipro (1 miljoen inwoners) en Kyvy Rih (620.000 inwoners), de geboortestad van Zelensky.
Zaporizja en Dnipro zijn strategisch belangrijke steden, vanwege de bruggen over de brede Dnjepr-rivier, die het land in tweeën deelt. Het gebied tussen deze stedendriehoek en hoofdstad Kiev is minder dichtbevolkt.
Dit is het meest recente overzicht van de situatie in Oekraïne:
