RIVM: Het kan nog weken duren voordat de piek is bereikt
Nog nooit ging het coronavirus zo hard rond als nu. De afgelopen week zat er in elke straat in Nederland wel iemand in isolatie. Maar hoewel ook het aantal ziekenhuisopnames weer stijgt, blijft het op de IC's rustig. En dus wordt de roep om nog meer maatregelen los te laten steeds luider.
Volgende week vrijdag zal het Outbreak Management Team het kabinet daarover adviseren. Maar Jaap van Dissel, directeur van het Centrum voor Infectieziektebestrijding, en RIVM-modelleur Jacco Wallinga sluiten niet uit dat er sneller duidelijkheid komt.
"Als eerder blijkt dat het beeld gunstiger is, dan laten we het niet na om dat door te geven", zeggen ze in gesprek met de NOS.
In Denemarken hebben ze alle maatregelen - met uitzondering van testen, isolatie en quarantaine - losgelaten. Waarom kan het daar wel, en hier niet?
Wallinga: "Je ziet daar nog steeds dat de ziekenhuisopnames toenemen. Ik ken de situatie daar niet precies, maar als je de ziekenhuisopnames daar vertaalt naar Nederland dan is het echt extreem hoog. Dus het is wel een risicovolle stap."
Ze nemen een gok?
Van Dissel: "Wat ik hoor van de Deense collega's is dat ze het daar heel belangrijk vonden dat de IC's niet heel zwaar belast worden, en dat dat een belangrijk eindpunt was. Dat was daar de reden om hierin voorop te gaan. En je moet niet vergeten dat Denemarken een aantal weken voorloopt op de situatie in Nederland, en in die zin niet direct te vergelijken is."
In Denemarken zijn de IC's nooit in de problemen gekomen. In uw modellering van eind januari wordt er nog altijd rekening gehouden met zo'n 750 mensen op de IC in Nederland. Is dat niet veel te somber?
Wallinga: "Ik kan me voorstellen dat dat binnenkort blijkt. Maar we moeten eerst de gegevens zien. Als je kijkt naar landen in West-Europa, hoeveel positieve testen, ziekenhuis- en IC-opnames ze rapporteren, dat loopt gigantisch uit elkaar. Ik ben dan ook heel voorzichtig om te concluderen dat als het in een ander land redelijk laag is, dat het in Nederland ook zo zal zijn. Op dit moment krijgen we de gegevens van mensen die in Nederland met omikron zijn opgenomen binnen. Het zou heel goed kunnen dat het meevalt, maar dat moeten we eerst zien."
Een van de redenen dat het in de ziekenhuizen relatief rustig is, is dat omikron in Nederland nog steeds niet hard rondgaat bij ouderen. Hoe groot is de kans dat het alsnog gaat gebeuren?
Wallinga: "Daar houden we rekening mee. Maar we zien nu natuurlijk wel dat het echt anders lijkt te gaan dan hoe de vorige varianten zich verspreidden. Toen ging het in het begin erg bij de twintigers rond, en zagen we het daarna bij de andere leeftijdscategorieën opduiken. Nu lijkt de overstap naar andere leeftijdsgroepen net iets anders te gaan."
De adviezen van het OMT zijn gebaseerd op de scenario's die Wallinga modelleert. Uit zijn laatste berekeningen concludeerde het OMT - voorafgaand aan de persconferentie van 25 januari - dat een versoepeling in de openingsuren mogelijk was, omdat de verpleeg- en IC-afdelingen in de ziekenhuizen de verwachte golf net aan zouden kunnen. Met de nieuwe gegevens waar Wallinga op dit moment mee rekent zouden de scenario's er opnieuw gunstiger uit kunnen zien.
Als nu bijvoorbeeld blijkt dat ouderen omikron minder makkelijk krijgen, zal de verwachte golf dan minder groot zijn?
Wallinga: "Dit is één voorbeeld. Maar ook bijvoorbeeld wat de kans is om op de IC te komen na een ziekenhuisopname, de ligduur in een ziekenhuis, de ligduur op de IC, daar zijn we nog steeds bezig om dat iets preciezer te krijgen. Al die dingen samen zorgen natuurlijk wel voor verschuivingen."
Volgende week vrijdag zal het OMT het kabinet opnieuw adviseren. Maar elke dag komt er nieuwe info binnen. Waarom niet nu opnieuw de scenario's doorrekenen?
Van Dissel: "Dat doen we ook. Maar om niet te hoge verwachtingen te scheppen hebben we wel gezegd dat er enige tijd overheen gaat. (...) Maar we gaan natuurlijk niet drie weken wachten omdat we eerder drie weken hebben gezegd. Als eerder blijkt dat het beeld gunstiger is, dan laten we het ook niet na om dat door te geven."
Anders dan in vorige golven worden er nu geen extra maatregelen genomen om het tij te keren. De golf zal pas weer dalen als er voldoende mensen zijn besmet, en de immuniteit in de samenleving zo groot is dat het virus zich minder snel kan verspreiden.
Op dit moment zijn er zo'n 90.000 positieve testen per dag. Hoe hoog wordt de piek? 120.000, 140.000?
Wallinga: "Ik zou het heel graag willen weten. Maar dit zijn echt aantallen waarover we erg onzeker zijn. We lopen een beetje achter Denemarken aan en een klein beetje achter België. Als je dat vergelijkt dan zie je dat we nog wel even te gaan hebben."
"Dit soort vragen waren vrij simpel in het begin. Omdat er toen nog maar één variant was en niemand was gevaccineerd kon je dat nog wel beantwoorden. Nu is dat anders. Dat maakt het vrij ingewikkeld om te zeggen: bij dit punt hebben we groepsimmuniteit bereikt, of bij zoveel infecties zijn we klaar."
Valt wel te zeggen wanneer de piek in ziekenhuisopnames wordt bereikt? Uit uw laatste modellering valt op te maken dat het eind februari zal zijn.
Wallinga: "Dat zou heel goed kunnen. Het zit ergens in die buurt. De moeilijkste dingen in het model om te voorspellen zijn wanneer de piek is en hoe hoog die is. En we zitten nu in een situatie dat het nog onzekerder is."
Maar het kan dus nog wel drie weken duren?
Wallinga: "Ja, dat zou kunnen. Maar het zou ook over anderhalve week kunnen zijn. Het zou ook nog langer kunnen zijn. Dat weten we gewoon niet."
Als we nog meer versoepelen, is de golf ook sneller voorbij. Stel dat nu blijkt uit de nieuwste modellering dat de zorg in brede zin het aankan, wat er is dan nog op tegen om meer maatregelen los te laten?
Van Dissel: "We moeten natuurlijk niet vergeten dat het ook bij jongeren tot ziekenhuisopnames kan leiden. We hebben ook long covid, die we ook niet willen doen toenemen. Er zijn meerdere afwegingen dan alleen IC-opnames."
U noemt long covid. Maar de vraag is of het in totaal tot meer besmettingen gaat leiden als er wordt versoepeld. Het gaat vooral sneller. Voor long covid maakt dat wellicht geen verschil.
Van Dissel: "Zeker. Maar het is ook zo dat we graag iedereen de kans geven om de boostervaccinatie te gebruiken. En als het aantal infecties heel hoog is in de bevolking, zorgt dat voor veel uitval op het werk, ook in de zorgketen. Uiteindelijk zijn er meerdere overwegingen. De vraag is of je het allemaal moet willen versnellen."