Tonga in lockdown, 'contactloze’ noodhulp heeft corona niet tegengehouden

Het had een 'contactloze' hulpverleningsmissie moeten worden. Schepen van onder andere Australië, Nieuw-Zeeland, China en Japan brachten hulpgoederen naar Tonga, nadat delen van de eilandengroep op 15 januari waren getroffen door een vulkaanuitbarsting. Tonga had tot dan toe corona buiten de deur weten te houden en dus deed het land er alles aan om te voorkomen dat corona samen met de hulpgoederen op de eilanden zou arriveren.

Gisteren bleek bij een routinecontrole dat twee havenarbeiders besmet zijn. Ook drie familieleden hebben het virus opgelopen.

Lange tijd hoorde Tonga samen met andere eilandstaten zoals Kiribati en de Solomoneilanden tot de laatste coronavrije landen. Sinds het voorjaar van 2020 waren de grenzen dicht. Bewoners van de eilanden mochten terugkeren, maar pas na 21 dagen quarantaine en toestemming van de overheid. Verder werd niemand toegelaten.

Lang ging dat goed, al was het afgelopen oktober spannend toen een reiziger positief testte. Die zat al in quarantaine en voorkomen werd dat het virus zich verspreidde.

Supermarkten gesloten

Vanwege de nieuwe uitbraak is Tonga 48 uur in lockdown. Op straat is het vanochtend uitgestorven. Het verkeer tussen de eilanden is stilgelegd, scholen en supermarkten zijn gesloten en iedereen is gevraagd thuis te blijven.

Een supermarktmanager vertelt aan ABC News Australia dat na de bekendmaking werd gehamsterd. "Wij hebben tot nu nooit last van het coronavirus gehad, mensen zijn in paniek."

Ook de schoonfamilie van de Nederlandse Karlien Palu-Sol, die zelf in Nieuw-Zeeland woont, ziet dat inwoners hamsteren. Haar schoonfamilie woont in een dorp in de buurt van de hoofdstad. "Het gaat relatief goed met ze omdat hun huis niet door de vulkaanuitbarsting getroffen is. Dat scheelt enorm want veel anderen verblijven nu in evacuatiecentra. Dat zijn veel mensen in kleine zalen, afstand houden is daar niet te doen."

De familie van Palu-Sol heeft nog genoeg voedsel in huis, maar water is een probleem. "Schoon drinkwater was al schaars in de winkels, maar is nu overal op. In het dorp waar ze wonen staat een grote tank waar ze normaal gesproken water halen, maar nu iedereen vanwege de lockdown thuis moet blijven proberen ze daar zo min mogelijk te komen."

Grootste uitbarsting in jaren

De lockdown komt op een uiterst ongelukkig moment. Op 15 januari barstte een onderzeese vulkaan bij Tonga uit, volgens experts de grootste vulkaanuitbarsting sinds 1991. Delen van Tonga werden overspoeld door een tsunami. Drie mensen kwamen op het leven, 1500 raakten dakloos.

Woningen en infrastructuur zijn door de uitbarsting vernietigd en grote delen van verschillende eilanden zijn verdwenen onder een giftige laag vulkaanas. Ook een onderzeese internetkabel is beschadigd, sindsdien is de communicatie met de eilanden moeilijk.

Contactloze noodhulp

Ondanks de ramp zijn buitenlandse hulpverleners niet welkom. Daarom verloopt de noodhulp helemaal contactloos. Schepen brengen goederen naar de eilanden, maar de bemanning blijft aan boord. Havenarbeiders en andere Tongalezen brengen de spullen de eilanden op.

Het Rode Kruis is via lokale vrijwilligers actief op Tonga, voor eerste levensbehoeften en psychosociale hulp. Ze ontvangen hulpgoederen uit het buitenland, vertelt Alberta Opoku van het Nederlandse Rode Kruis. "Contactloze hulpverlening maakt het werk moeilijker. We hebben er enige ervaring mee, maar op zo'n grote schaal hebben we het nog niet eerder gedaan."

De hulporganisatie heeft toestemming gekregen om tijdens de lockdown deels door te werken. Ongeveer een derde van de vrijwilligers blijft aan het werk om de meest acute noodhulp te verzorgen.

Waar komt het vandaan?

Hoe het virus in Tonga terecht is gekomen, is nog onduidelijk. In eerste instantie leek het erop dat Australische hulpverleners het virus hadden meegenomen. Tientallen bemanningsleden van het marineschip de HMAS Adelaide raakten op weg naar Tonga besmet. Officier Greg Bilton verklaarde in de media dat het virus echter niet lijkt te zijn overgedragen via het marineschip. "De twee positief geteste havenarbeiders werken in een ander gedeelte van de haven dan waar de HMAS Adelaide is aangemeerd."

Hoe het virus Tonga dan wel bereikt heeft, wordt nu onderzocht. Australië gaat monsters nemen bij de besmette personen om de herkomst te bepalen. De HMAS Adelaide blijft de komende dagen nog in de haven van Tonga. Het schip kampt met stroomuitval en reserveonderdelen voor de reparatie moeten vanuit Australië worden overgevlogen.