Winterspelen? Voor families van Chinese dissidenten is er weinig te vieren
Met minder dan een week te gaan tot de Olympische Winterspelen is het aftellen voor wintersportliefhebbers begonnen. Niet voor Xu Yan. "Ik heb eerder een aftelmoment voor de Spelen voorbij zien komen, maar ik heb er niet zoveel mee," glimlacht ze. Xu heeft 1 maart omcirkeld op de kalender. Het moment dat haar man, mensenrechtenadvocaat Yu Wensheng, vrij zou moeten komen uit de gevangenis. "Ik sta erop dat hij naar huis komt in Peking."
Haar man is één van de bekendste mensenrechtenadvocaten van China. Buiten de muren van de Great Firewall althans: op het Chinese internet bestaat hij niet, is hij weggecensureerd. Dat heeft alles te maken met het werk van Yu. Hij stond meerdere mensenrechtenadvocaten bij met raad en daad.
In 2014 verdween Yu al eens achter de tralies, nadat hij zijn steun had uitgesproken voor de Parapluprotesten in Hongkong. Toen hij in 2018 opriep tot vergaande hervormingen van de grondwet, waaronder vrije verkiezingen, werd hij opnieuw gearresteerd. Zijn advocatenlicentie was toen al ingetrokken.
"Hij ging vroeg de deur uit om ons zoontje naar school te brengen. Een kwartier later kwam mijn zoontje teruggerend: 'mama, papa is meegenomen'. Ik ben gaan zoeken, maar hij was nergens meer te vinden", vertelt Xu:
Yu werd vastgehouden op een onbekende locatie, informatie kwam er niet. Twee jaar en zeven maanden later bleek hij in een geheim proces veroordeeld te zijn tot vier jaar cel voor het aanzetten tot omverwerping van de staat.
Xu denkt dat hij gemarteld is, onder meer omdat hij een door de overheid aangewezen advocaat bleek te hebben geaccepteerd. In een video die hij opnam voor zijn verdwijning stelde Yu dat hij dat alleen zou doen als hij gemarteld zou worden.
Veel contact kreeg Xu ook daarna niet met haar man, toch hoorde ze dat hij in de cel is mishandeld. "Geschopt en geslagen", zegt ze. "Zowel tijdens zijn detentie in Xuzhou voorafgaand aan zijn veroordeling, als daarna in de gevangenis van Nanjing. Ook werd er pepperspray gebruikt door de politie."
Covid-app op rood
Sinds 2015 voeren de Chinese autoriteiten onder leiding van partijbaas Xi Jinping een nietsontziende campagne uit om tegenstanders van het regime de mond te snoeren. Honderden mensenrechtenactivisten en advocaten zijn gearresteerd of thuis onder surveillance geplaatst. Een campagne die nog niet lijkt te verslappen.
Op 11 januari werd Xie Yang, een andere bekende mensenrechtenadvocaat, opgepakt. Echt vrij was hij daarvoor ook al niet: zo zag Xie zijn covid-app al eens op rood schieten toen hij een vlucht naar Shanghai wilde pakken. Changsha, waar hij woont, gold op dat moment niet als covid-risicogebied.
Een dag na Xie werd ook mensenrechtenactivist Yang Maodong formeel gearresteerd. Begin december was hij al van de radar verdwenen. Terwijl zijn vrouw afgelopen jaar in Amerika vocht tegen kanker, mocht hij China niet verlaten. Begin deze maand overleed ze.
"Verschillende mensenrechtenadvocaten mochten na hun vrijlating niet terug naar Peking", weet ook Xu. Clementie was er ook niet voor Yu toen zijn vader op sterven lag. Hij overleed vandaag, alle verzoeken tot een laatste weerzien werden afgewezen.
'Praten is gevaarlijk'
Het valt Xu zwaar, die zich ook zorgen maakt over haar eigen veiligheid. "Veel mensenrechtenadvocaten en hun families durven niet meer te praten. Praten is gevaarlijk, maar ik geef niet op." Reden dat we haar spreken in een anonieme kamer in een theehuis, aan de westrand van Peking.
Regelmatig wordt Xu gevolgd op straat door onbekenden, mogelijk van de veiligheidsdiensten, soms wordt ze gefilmd. Meermaals werd haar deur geblokkeerd en kon ze haar huis niet verlaten. "Maar ik zet door en ben niet bereid om compromissen te sluiten. Zolang Yu Wensheng nog niet thuis is, niet in Peking is, blijf ik vastberaden me te blijven inzetten voor zijn rechten", besluit ze.
