Syrische vluchtelingen in Turkije: eerst welkom, nu belaagd en weggekeken
De miljoenen Syrische vluchtelingen in Turkije vrezen voor de toekomst, nu het anti-vluchtelingensentiment onder de Turken groeit en ze steeds vaker het slachtoffer zijn van geweld en discriminatie.
Turkije vangt meer Syrische vluchtelingen op dan welk ander land ter wereld. In de afgelopen tien jaar zochten meer dan 3,5 miljoen Syriërs hun toevlucht tot Turkse steden. Ze werden met open armen ontvangen. Maar nu Turkije wordt getroffen door extreme inflatie en de Turken daar hard door worden getroffen, is het tij gekeerd.
Het begon afgelopen zomer in de hoofdstad Ankara. Een ruzie liep uit op een steekpartij, waarbij een Turkse jongen om het leven kwam. Toen in de media werd gemeld dat de dader een Syrische vluchteling was, kwamen honderden jongeren op de been om wraak te nemen. Ze trokken naar een wijk waar vooral Syriërs wonen, bestormden Syrische winkels en huizen en lieten een spoor van vernieling na.
Vernieling en brandstichting
In september gebeurde iets soortgelijks in de stad Izmir, in het westen van Turkije. Huizen en auto's van Syriërs werden in brand gestoken, winkels vernield. Diezelfde maand kwamen drie Syrische jongens om het leven bij een brand in hun appartement. Onderzoek wees later uit dat de brand was aangestoken, een Turkse man legde een bekentenis af. Vorige week werd een 19-jarige Syriër in zijn flat in Istanbul doodgestoken door gemaskerde mannen.
Eerder deze maand was het ook raak in Istanbul in de wijk Esenyurt, waar Turkse jongeren een Syrisch winkelcentrum bestormden. Ze riepen: 'Dit is Turkije, niet Syrië'. Zeven verdachten werden opgepakt, onder wie vier minderjarigen.
Correspondent Mitra Nazar bezocht een Syrisch winkelcentrum dat werd aangevallen:
De onvrede over de aanwezigheid van zo veel Syrische vluchtelingen is al een aantal jaar merkbaar. De economische problemen sinds de eerste crisis in 2018 speelt daarbij een grote rol. Het afgelopen jaar raakte de Turkse lira in een nog dieper dal, waardoor de inflatie tot recordhoogte steeg. Het water staat veel Turken aan de lippen, de armoede stijgt rap en ook de middenklasse wordt hard geraakt.
"Vluchtelingen zijn snel de zondebok als mensen hun frustratie over hun economische situatie kwijt moeten."
"Als je Turken vraagt wat ze het grootste probleem in het land vinden, zeggen ze eerst de economie, en meteen daarna: vluchtelingen", zegt socioloog Didem Danis.
Volgens haar is het geen verrassing dat de onrust groeit. "Je zag dit ook bij de financiële crisis in Griekenland in 2008. Vluchtelingen zijn snel de zondebok als mensen hun frustratie over hun economische situatie kwijt moeten."
Vluchtelingendeal Erdogan
Toen president Erdogan de deur openzette voor Syriërs die de oorlog in hun eigen land ontvluchtten, was de steun aanvankelijk groot. Het idee dat Turkije zijn Syrische 'broeders en zusters' onderdak moest bieden, werd breed gedragen.
Daarnaast trokken veel vluchtelingen in de eerste jaren door naar Europese landen. Daar kwam in 2016 een eind aan toen de Europese Unie een afspraak maakte met Erdogan. Hij zou Syriërs in Turkije houden, in ruil voor financiële hulp voor de opvang.
"Veel Turken zagen het als morele verplichting. Maar het zou tijdelijk zijn. Na de EU-Turkijedeal groeide het besef dat de Syriërs blijven," aldus Danis. Bijna vier miljoen vluchtelingen, dat legt een flinke druk op het land, benadrukt ze. "De Europese Unie heeft de verantwoordelijkheid in feite afgeschoven. En het is de Turkse samenleving die de last moet dragen. Daar beginnen we nu de gevolgen van te zien."
Driekwart van de bevolking wil inmiddels dat de Syriërs zo snel mogelijk terug naar hun land gaan. "Het is een van de weinige onderwerpen waar voor- en tegenstanders van Erdogan het over eens zijn."
Syriërs vrezen naast geweld ook deportatie. President Erdogan wil op termijn twee miljoen Syriërs terugsturen naar de zogenoemde 'safe zone' in Noord-Syrië. En in de afgelopen jaren zouden al duizenden ongeregistreerde Syriërs zijn gedeporteerd, iets wat de regering stellig ontkent.
Bananen eten
Onlangs werden vijftien Syriërs, inclusief een prominente Syrische journalist, opgepakt vanwege satirische video's op sociale media waarin ze bananen eten om een statement te maken tegen racisme. Ze dreigden het land uit te worden gezet. De actie was een reactie op een veel gedeeld filmpje waarin een Turkse man zegt dat hij Syriërs kilo's bananen ziet kopen terwijl hij ze zelf niet meer kan betalen.
Vooral oppositiepartijen grijpen de onvrede over Syrische vluchtelingen nu met beide handen aan. "Zodra wij aan de macht komen, sturen we de Syriërs terug naar Syrië", zei Kemal Kilicdaroglu, de leider van de seculiere partij CHP, meermaals in de afgelopen maanden. Ook Meral Aksener, leider van de rechtse IYI-partij (Goede Partij) belooft haar kiezers het 'probleem' met de Syriërs op te lossen.
Verkiezingsthema
Bij de komende verkiezingen, gepland in 2023, zal het vluchtelingenvraagstuk een cruciale rol spelen. De oppositie ziet voor het eerst in lange tijd kansen om Erdogan te verslaan, nu vele Turken hem verantwoordelijk houden voor de financiële problemen in het land.
In de Syrische gemeenschap, vooral in de wijken waar geweld is geweest, heerst angst en onzekerheid. De Syriërs kunnen geen kant op. Europese grenzen zijn dicht, en de meesten willen niet terug naar het nog altijd onveilige Syrië.
