Europese Rekenkamer: EU-geld voor rechtsstaat op Balkan leidt tot niets

De 700 miljoen euro die de EU de afgelopen jaren heeft gestoken in verbetering van de rechtsstaat in de Westelijke Balkanlanden, hebben vrijwel geen zin gehad. Volgens de Europese Rekenkamer was er een gebrek aan politieke wil bij Balkanlanden en een gebrek aan betrokkenheid bij de EU.

In de Balkanlanden zijn de rechters vaak onvoldoende onafhankelijk. Ook komen corruptie en politieke inmenging in de rechtspraak nog vaak voor. Hoewel het EU-geld in verreweg de meeste gevallen goed terecht is gekomen, hadden de gesubsidieerde projecten vaak maar weinig effect.

Voorlopig nog niet bij de EU

Met de Westelijke Balkanlanden worden de zes landen Servië, Bosnië en Herzegovina, Noord-Macedonië, Montenegro, Kosovo en Albanië bedoeld. Slovenië en Kroatië liggen ook op de westelijke Balkan, maar zijn al EU-lid. Griekenland ligt op de zuidelijke Balkan.

Servië, Albanië, Montenegro en Noord-Macedonië zijn kandidaat-lidstaten van de EU. Bosnië, Herzegovina en Kosovo zijn potentiële kandidaat-lidstaten. Deze zes landen krijgen al 20 jaar steun van de EU voor de versterking van hun rechtstaat. EU-lidstaten, waaronder met name ook Nederland, eisen dat de rechtstaat op orde is voordat ze tot de EU kunnen toetreden.

"De bescheiden vooruitgang die de afgelopen twintig jaar is geboekt, vormt een bedreiging voor de algehele duurzaamheid van de EU-steun die in het kader van het toetredingsproces werd verleend", zegt Juhan Parts, lid van de Europese Rekenkamer.

Rechtsstaat met EU-geld?

Het is niet de eerste keer dat de Europese Rekenkamer forse kritiek uit op de manier waarop de EU 'investeert' in de rechtspraak in niet-EU-landen. Vorig jaar publiceerde de toezichthouder nog een rapport over EU-geld voor Oekraïne. Ook daar is veel geld gestoken in verschillende projecten die uiteindelijk maar tot weinig verbetering leidden.

Volgens Parts is er de afgelopen 10 à 15 jaar eigenlijk geen voorbeeld te noemen van een land waar de rechtsstaat verbeterde dankzij EU-geld. "Op een gegeven moment moet je jezelf afvragen of het nog wel zin heeft om EU-geld op deze manier uit te geven", zegt Parts. De Rekenkamer vindt dat een zeer zorgwekkende ontwikkeling die de geloofwaardigheid van de EU kan beschadigen.

De Europese Rekenkamer raadt de Europese Commissie aan om vooral de vooruitgang van de rechtsstaat te belonen met EU-geld en niet langer geld te steken in allerlei kleine projecten. Daarnaast moet een rechtsstaat veel breder gestimuleerd worden door bijvoorbeeld ook meer steun te verlenen aan maatschappelijke organisaties en onafhankelijke media.

De Commissie zal het rapport van de Rekenkamer bestuderen, maar het ziet er niet naar uit dat er minder geld naar de Balkanlanden zal gaan. Hoewel veel EU-landen niet zitten te wachten op verdere uitbreiding van de EU, willen ze ook voorkomen dat landen als China of Rusland hun invloed daar vergroten.