Na bijna twee jaar gaan miljoenen leerlingen in Uganda weer voor het eerst naar school

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

De scholen in Uganda zijn na bijna twee jaar weer open. Het was de langste schoolsluiting wereldwijd als gevolg van de coronapandemie.

Blij is ze, maar ook een beetje zenuwachtig, vertelt de 27-jarige lerares Harriet Asagiu uit Kampala aan de telefoon. Na al die tijd is het deze ochtend wat onwennig, voor ouders, leerlingen en onderwijzers. Er is opluchting, maar ook spanning. Bij Asagiu vooral over de grootste vraag deze week: hoeveel kinderen komen er terug naar school?

"Veel kinderen zijn de afgelopen jaren iets gaan verkopen op straat", zegt Asagiu die op een basisschool en middelbare school werkt in de hoofdstad. "Vooral oudere leerlingen hebben geroken aan geld verdienen en het zal moeilijk zijn om hen te motiveren om terug te komen. En veel meisjes zijn zwanger geraakt, die zien we waarschijnlijk ook niet meer terug."

In september vorig jaar twitterde de minister van Onderwijs nog dat de sluiting diende om de bevolking te beschermen en dat de regering niet wilde dat kinderen het virus zouden doorgeven aan hun ouders: dat zou kunnen leiden tot meer weeskinderen. De regering zegt dat scholen nu weer open kunnen omdat de vaccinatiegraad omhooggaat, vooral onder onderwijzend personeel.

Maar er is veel kritiek dat de schade die de sluiting heeft veroorzaakt niet in verhouding staat tot het aantal levens dat erdoor is beschermd. In maart 2020 stonden er ruim vijftien miljoen kinderen ingeschreven op een school. Universiteiten en hogescholen gingen eerder open, maar kleuterscholen, basisscholen en middelbare scholen bleven de afgelopen jaren dus grotendeels dicht. Het Ugandese statistiekbureau denkt dat 30 procent van de leerlingen niet terugkomt.

Maïs en mango's

Ook veel onderwijzers worden niet terugverwacht. Asagiu zegt dat veel van haar collega's iets anders zijn gaan doen om het hoofd boven water te houden.

Zelf verkocht de lerares rekenen en Engels de afgelopen jaren mais en mango's op straat. "Ik ben wel heel blij om weer op school te zijn en ik hoop dat ik vooral voor meisjes een rolmodel kan zijn en kan laten zien dat leren belangrijk is." Asagiu maakte zelfs een liedje om leerlingen te motiveren terug naar school te komen.

De reacties van ouders op de opening van de scholen zijn wisselend. Een deel is blij dat hun kind nu wat geld verdient voor de familie en stuurt zijn kroost niet terug, of kan het schoolgeld of het uniform niet betalen. Maar er is ook opluchting dat kinderen weer kunnen leren, zoals bij Dan Seguja, vader van vijf kinderen.

"Kinderen moeten leren. Ik snap überhaupt niet waarom de scholen gesloten zijn en denk dat kinderen daar veiliger zijn, ook voor corona. Thuis gaan we naar de markt en drukke plekken, dan kunnen ze het ook krijgen."

Hij maakt zich wel zorgen of de scholen open kunnen blijven. "Toen ze twee jaar geleden dichtgingen hadden we het volledige schoolgeld betaald voor het jaar en dat geld hebben we niet teruggekregen. Wie zegt dat dit niet weer gebeurt?"

Dat zegt ook Maria Ntale, moeder van vier, die zich behalve over het schoolgeld ook zorgen maakt over corona. "Maar toch denk ik dat het beter is dat de kinderen weer terug zijn, want het online leren werkte niet."

Haar dochters gaan naar een van de beste privéscholen nabij Kampala en zij konden online doorleren. Maar voor het grootste deel van de kinderen bestond die mogelijkheid niet, omdat voor veel mensen een computer of alleen al een internetverbinding onbetaalbaar is. Zo is er een nog grotere kloof ontstaan tussen rijkere en armere kinderen.

Heel veel inhalen

Om ouders die bezorgd zijn over corona gerust te stellen testen sommige scholen hun leerlingen. Volgens schooldirecteur Isaac Kinobe van de middelbare school St. Jude is de helft van de leerlingen op zijn school positief.

Het testen is geen landelijk beleid, de regering heeft juist afgeraden dit te doen. "Het is op verzoek van de ouders", zegt Kinobe. "Sommige ouders nemen hun kind mee naar huis als het positief is, maar ze kunnen ook hier in quarantaine."

Hoe groot de schooluitval is zal eind deze week pas duidelijk worden. Veel scholen spreiden de terugkomst van de klassen. Op de school van lerares Asagiu zijn donderdag alle leerlingen terug. "Dan kunnen we de balans opmaken en hebben we heel veel in te halen."

Met medewerking van Samson Ntale, journalist in Uganda.