Duits hulppunt voor omgang met complotdenkers: 'Het liep soms hoog op'
Complottheorieën zijn volgens deskundigen sinds de coronapandemie prominenter dan voorheen. In de Duitse deelstaat Brandenburg is er daarom sinds kort met ondersteuning van de overheid een speciaal hulppunt ingericht, waar partners, familieleden of collega's van complotdenkers naartoe kunnen voor ondersteuning.
De complottheorieën bemoeilijken op dit moment veel relaties of maken ze zelfs onmogelijk. Daarnaast heeft het hulppunt nog een achterliggend doel: zolang complotdenkers contact houden met mensen die hun ideeën niet geloven, is de kans dat ze radicaliseren kleiner.
"Het gaat altijd om een groots plan dat achter het handelen van een groep mensen steekt, om in het geheim de hele wereld te kunnen beheersen", vertelt Janek Buchheim. Een van de laatste ideeën die rondzingen, is dat mensen beter een ontwormingsmiddel voor paarden kunnen nemen dan een vaccin. Dat is nergens op gebaseerd, maar ondertussen is het paardenmiddel wel zo goed als uitverkocht.
"En alleen de ingewijden begrijpen wat er aan de hand is", vat Buchheim samen. Met zijn collega Steffi Bahro bestiert hij het kleine kantoortje in een buitenwijk van Potsdam.
Openlijker gedeeld
Of het aantal complottheorieën is toegenomen door corona, vinden ze moeilijk te zeggen. Ze zijn in elk geval prominenter geworden, denken ze. "Complotdenkers durven openlijker over hun ideeën te spreken, bijvoorbeeld bij demonstraties", zegt Buchheim. En ook binnen families of tussen partners onderling.
"De mensen die bij ons komen, vertellen vaak dat hun naasten al jaren in complottheorieën geloven", zegt Bahro. "Dat werd meestal min of meer geaccepteerd, omdat mensen nog altijd onafhankelijk van elkaar beslissingen konden nemen." Dat is door de pandemie veranderd. "De keuze om te vaccineren of coronamaatregelen te steunen beïnvloedt anderen, en dat leidt nu tot veel conflicten in relaties."
Spaargeld begraven in de tuin
De 40-jarige Sandy heeft er anderhalf jaar mee geworsteld. Ze wil anoniem haar verhaal vertellen. Nadat ze vorig jaar haar vriend had leren kennen via gemeenschappelijke vrienden, werd al snel duidelijk dat hij sterk in samenzweringsverhalen geloofde.
Inentingen zouden ziek maken en dat zag hij als complot van de farmaceutische industrie om geld te kunnen verdienen. Microsoft-boegbeeld Bill Gates zou chips in de vaccins verstopt hebben. En de reden dat hij en Sandy geen kinderen moesten krijgen was dat zij was ingeënt. "Dan zou mijn kind ziek geboren worden", zegt ze.
Maak duidelijk wat de complotverhalen met jou doen.
Het ging zo ver dat hij een groot deel van zijn spaargeld opnam, een deel contant en een deel in goud, en in de tuin begroef. "Hij bereidde zich op de apocalyps voor."
Ze is vaak tegen hem ingegaan, vertelt Sandy, met argumenten of voorbeelden uit de praktijk van alle mensen die niet ziek werden na een vaccinatie. Dat had geen zin, merkte ze. "Het liep soms hoog op. Ik heb toen maar geprobeerd deze thema's te vermijden, maar onder de oppervlakte waren ze altijd daar."
Buchheim en Bahro krijgen dagelijks dergelijke verzoeken om hulp van mensen, uit alle hoeken van de samenleving.
Sandy had geen hulppunt in de buurt waar ze naartoe kon. Voor haar werd de relatie vanwege de samenzweringstheorieën van haar vriend zo zwaar, dat ze de relatie drie weken geleden beëindigd heeft.
Ze heeft nu bijna geen contact meer met hem, en maakt zich zorgen dat hij verder radicaliseert. "Hij heeft vooral mensen om zich heen die hem in zijn ideeën bevestigen."
In deze video legt Nieuwsuur uit welke verhalen er rondgaan over coronavaccins:
