Advies: stuur vrouwen zelftest voor onderzoek baarmoederhalskanker
Om meer vrouwen te laten deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker moet een zelftest worden meegestuurd. Die vormt een gelijkwaardig alternatief voor het uitstrijkje bij de huisarts, staat in een advies van de Gezondheidsraad.
Met zo'n zelfafnametest is het voor vrouwen makkelijker om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. Vrouwen die opzien tegen een uitstrijkje bij de huisarts kunnen zo worden gemotiveerd alsnog mee te doen. Daardoor kunnen meer gevallen van baarmoederhalskanker voortijdig worden opgespoord.
Eenvoudige test
Vrouwen tussen de 30 en 60 jaar krijgen een keer per vijf jaar een oproep voor deelname aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De zelfafnametest kan al sinds 2017 worden aangevraagd als vrouwen het vervelend vinden om bij de huisarts een uitstrijkje te laten maken. Als de test wordt meegestuurd, gaat de drempel voor deelname aanzienlijk omlaag, verwacht de raad.
Ook vrouwen die geen problemen hebben met een uitstrijkje, hebben zo de keuze om de test thuis te doen. Vrouwen kunnen daarmee zelf materiaal uit hun vagina afnemen en opsturen.
Het is belangrijk dat vrouwen deelnemen aan het onderzoek, zegt voorzitter van de Gezondheidsraad Bart Jan Kullberg in het NOS Radio 1 Journaal. En de test is heel eenvoudig. "Een houdertje met een plastic kwastje erin, een paar keer draaien in de vagina, een simpele test, en dan opsturen."
In het laboratorium wordt getest op het HPV-virus. Bepaalde typen van dit humaan papillomavirus geven een hoog risico op het ontstaan van baarmoederhalskanker. Het virus is ook seksueel overdraagbaar. Als de uitslag van de zelfafnametest positief is, moet er wel alsnog een uitstrijkje worden gemaakt bij de huisarts.
Minder animo bevolkingsonderzoek
Het advies komt na een vernieuwing van de test in 2017. Voor die tijd werd het materiaal getest op afwijkingen in de cellen van de baarmoederhals. Sinds 2017 wordt eerst getest op de aanwezigheid van de schadelijke typen van het HPV-virus.
KWF Kankerbestrijding is het eens met het advies. Linda Summer van KWF: "50 procent geeft gehoor aan de oproep en tussen de 30 en 40 jaar ligt dat nog lager. Ik hoop dat het hierdoor wordt verhoogd. Wij roepen op om mee te doen, het kan je leven redden."
Per jaar overlijden 200 vrouwen aan de gevolgen van baarmoederhalskanker, zegt ze. 800 vrouwen krijgen het. "Meisjes kunnen zich laten vaccineren, maar dat is geen reden om geen gehoor te geven aan het onderzoek. Vaccinatie beschermt voor 75 procent."
Deelname aan het bevolkingsonderzoek was voor 2017 al laag. Zo'n 65 procent van de vrouwen gaf gehoor aan de oproep. Sinds 2017 is dat percentage gedaald naar 56 procent. De oorzaak daarvan is onduidelijk.
11 procent van de vrouwen die aan het onderzoek meededen, vroeg de zelfafnametest aan. Van degenen die positief testten en een oproep kregen om alsnog een uitstrijkje te laten maken, gaf bijna 10 procent daaraan geen gehoor.
Onterechte ongerustheid
Door de vernieuwing van de screening worden meer vrouwen met baarmoederhalskanker en voorstadia daarvan gevonden. Aan de andere kant worden sinds die tijd ook meer vrouwen naar de gynaecoloog verwezen die achteraf geen baarmoederhalskanker (of voorstadia daarvan) blijken te hebben.
"Zij worden onterecht ongerust gemaakt en belast met extra onderzoek, soms leidt het zelfs tot onnodige operaties", zegt Kullberg. "Welke vrouwen moeten worden doorgestuurd is een kwestie van voortschrijdend inzicht."
De Gezondheidsraad adviseert om specifiekere criteria te hanteren voor verwijzing naar de gynaecoloog. "Een onschuldige vorm van het virus hoeft daar niet toe te leiden. Maar met onrustige cellen zul je altijd worden doorgestuurd."
Daarnaast adviseert de raad te onderzoeken of computerondersteund screenen kan worden ingezet, een methode waarbij het beoordelen van afwijkende cellen deels wordt geautomatiseerd.
Baarmoederhalskanker komt vooral voor bij vrouwen tussen de 35 en 45 jaar. Sinds 2009 kunnen meisjes zich laten inenten tegen het HPV-virus en sinds 2019 kunnen ook jongens dat laten doen.
