Nederlandse brievenbusfirma gelinkt aan rijkste vrouw van Afrika failliet

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

Een Nederlandse brievenbusfirma die werd gebruikt door de van corruptie beschuldigde Isabel dos Santos, is failliet verklaard. Het gaat om Exem Energy. Dos Santos wordt beschouwd als de rijkste vrouw van Afrika. Ze vergaarde haar rijkdom toen haar vader José Eduardo dos Santos president van Angola was, van 1979 tot 2017.

Exem Energy heeft een in 2017 onrechtmatig aan de brievenbusfirma uitgekeerde dividendbetaling van 52 miljoen euro niet terugbetaald, blijkt uit een faillissementsvonnis van de rechtbank Amsterdam. De belangrijkste benadeelde is het Angolese staatsoliebedrijf Sonangol, waar Isabel dos Santos in 2017 zelf aan het roer stond.

De dividendbetaling werd gedaan voordat de opvolger van haar vader Isabel dos Santos ontsloeg bij Sonangol. Betrokken advocaten denken dat het geld is weggesluisd.

Corruptie

Verhalen over de corruptie van Dos Santos gingen al langer rond en namen een vlucht na publicaties begin 2020 over de zogeheten Luanda Leaks. Journalistenconsortium ICIJ, waar in Nederland het FD en Trouw bij zijn aangesloten, kreeg documenten uit haar administratie in handen.

Daaruit bleek onder meer dat Dos Santos grote belangen in Angolese en Portugese bedrijven in Nederlandse brievenbusfirma's onderbracht, waaronder Exem Energy. Trouw beschreef hoe Dos Santos via Nederlandse brievenbusmaatschappijen zaken doet in olie, telecom en diamanten. Door haar vermogen steeds op een andere plek onder te brengen, verloren toezichthouders haar uit het oog.

Sinds de Luanda Papers brokkelt Dos Santos' miljardenimperium af. Zo oordeelde een arbitragecommissie van het Nederlands Arbitrage Instituut deze zomer dat een aandelenbelang in het Portugese olie- en gasbedrijf Galp ter waarde van ruim 400 miljoen in 2006 op onrechtmatige en corrupte wijze in handen van Exem Energy en daarmee Isabel Dos Santos kwam. Het FD schreef erover.

Dat aandelenbelang is daarom juridisch altijd van het Angolese staatsoliebedrijf Sonangol gebleven, oordeelde de arbitragecommissie. Daaruit volgt volgens de rechtbank Amsterdam dat de dividenduitkering aan Exem Energy "onverschuldigd is gedaan en derhalve terugbetaald moet worden".

Naast het dividendbedrag heeft Sonangol nog een kleine 3 miljoen euro aan onder meer juridische kosten tegoed. Het uitblijven van die betalingen komt voor het staatsoliebedrijf niet als een verrassing. "Mensen als Isabel dos Santos misbruiken brievenbusfirma's om zichzelf van schuldeisers en de rechtsstaat af te schermen", zegt Yas Banifatemi, één van de advocaten van Sonangol.

"We gaan ervan uit dat het geld weg is", zegt Camilo Schutte, een andere betrokken advocaat. Hij wil geen uitspraken doen over waar het geld kan zijn. "Al hebben we wel vermoedens."

Curator Robin de Wit zegt bezig te zijn met het inventariseren van de rechten en verplichtingen van Exem Energy. "Exem Energy was en is betrokken bij omvangrijke juridische procedures met grote belangen", zegt De Wit.

Uit het vonnis van de rechtbank Amsterdam blijkt dat een bestuurder van Exem Energy zegt dat het vonnis van de arbitragecommissie onjuist is, maar dat er geen stappen zijn ondernomen dit aan te vechten. Een advocaat die het bedrijf in eerdere procedures bijstond laat weten niet langer bij Exem Energy betrokken te zijn.

Isabel dos Santos heeft altijd ontkend dat ze haar vermogen op corrupte wijze opbouwde. Tegenover het journalistenconsortium verklaarde Dos Santos dat ze onderdeel is van een "politieke heksenjacht".