70 jaar weerbericht op TV: van tekenen met krijtjes naar touchscreen
"Een rustig weertje, droog met veel zon en een relatief hoge luchtdruk". Zo klonk precies 70 jaar geleden het allereerste weerbericht op de Nederlandse televisie. Geen touchscreen om de temperaturen aan te geven, maar een gewoon krijtje. En de weerman zelf? Die liep niet door de studio, maar bleef buiten beeld. Alleen zijn hand was te zien, waarmee hij de verwachtingen op een bord uittekende.
Het ging om Hans de Jong, die in 1951 als eerste meteoroloog op televisie de weersverwachting gaf. Beelden van zijn weerbericht gingen verloren. Wel bewaard is er materiaal van zijn opvolger, Joop den Tonkelaar, die in 1953 het spreekwoordelijke krijtje overnam.
Bekijk hier een weerbericht uit 1956, in de stijl van het allereerste weerbericht:
Terwijl twee weermannen de weersvoorspelling opdreunden, tekenden zij op een weerkaart de temperaturen en neerslagpatronen. "Het krijtje piepte alleen nogal", legt NOS-weerman Gerrit Hiemstra uit. "Op advies van een weerman uit België gingen ze een lippenstift gebruiken. Dat is vettig en piept niet."
Het krijtje werd dus vervangen, maar wat lange tijd niet veranderde was de zichtbaarheid, of liever de onzichtbaarheid van de meteoroloog. Het maken van het weerbericht werd als wetenschap gezien en daar hoorde geen presentatie bij.
"Men was bang dat de weerman persoonlijk aangesproken zou worden op het weerbericht, als hij in beeld kwam", voegt Hiemstra toe. "Er schijnt wel een keer een stukje baard in beeld geweest te zijn. Daar werd toen dagenlang over gepraat."
Eind jaren zestig werd de meteoroloog in beeld geschrapt en las de journaallezer het weerbericht voor. Dat duurde tot begin jaren '80. De weerman maakte toen een comeback op de televisie en de weerkaart had daarbij de nodige veranderingen ondergaan.
Behalve Nederland werden voortaan ook kaarten van heel Europa getoond en het tonen van satellietfoto's raakte ingeburgerd. Inmiddels was ook de lippenstift vervangen door magneetjes, in de vorm van weersymbooltjes. En de weerpresentator zelf? Dat was niet langer altijd een man. Bovendien kwam de presentator volledig in beeld en werd hij een persoonlijkheid.
Vanaf 1983 bleef het weerbericht op de televisie een constante factor. Wel veranderde de opzet iets; waar het weerbericht aanvankelijk werd opgesteld door het KNMI, werd dat later door de NOS zelf gedaan. Alleen weerwaarschuwingen - denk aan code rood afgelopen winter - neemt de meteoroloog van dienst rechtstreeks over. "Die waarschuwingen trekken we niet in twijfel", zegt Hiemstra.
Computer doet veel voorwerk
Is er sinds 1951 eigenlijk veel veranderd? Volgens Hiemstra, die zelf 23 jaar het weerbericht presenteert, is het voor de weerman/vrouw van dienst in veel opzichten makkelijker geworden. "Vroeger moesten de meteorologen zelf de weersverwachtingen maken want er waren nog geen computermodellen. De computer doet nu heel veel voorwerk en het aandeel 'zelf doen' is minder geworden."
Daar staat volgens Hiemstra tegenover dat je als weerpresentator meer moet interpreteren en selecteren. "Er is veel meer mogelijk qua beeld. Radarbeelden had je vroeger niet en nu kun je vrij precies laten zien waar het regent. Het is allemaal veel grafischer geworden."
Een andere verandering ten opzichte van vroeger is dat er nu meerdere keren per dag een weerbericht wordt uitgezonden. "Vroeger was dat er eentje. Daar was je de hele dag mee bezig." Maar in de basis lijkt het weerbericht van nu nog erg op dat van 70 jaar terug. "Je vertelt de kijkers de relevante dingen van het weer, daar draait het nog steeds om."
