Damheld Van der Wal spreekt 25 jaar na overlijden nog tot de verbeelding
Zeven wereldkampioenen dammen heeft ons land voorgebracht en hij was niet de eerste, niet de beste en niet de succesvolste, maar met afstand wel de markantste: Jannes van der Wal. Vandaag is het 25 jaar geleden dat de noorderling op 39-jarige leeftijd overleed.
Op diverse plekken worden er herinneringen aan hem opgehaald. Zijn vriend, voormalig schaker Erik Hoeksema die hem tot het einde meemaakte, schreef zelfs een in memoriam: "Ik zal hem nooit vergeten."
En het programma Bureau Sport is een actie gestart om een standbeeld voor Van der Wal op te richten.
Dammen was Van der Wals lust en zijn leven. De geboren Fries verkaste na de middelbare school naar Groningen om daar wiskunde te studeren. Maar Van der Wal zette al snel een punt achter die studie om zich volledig op zijn passie te kunnen storten.
Een groot talent vond hij zich niet, maar dankzij zijn bezetenheid van het spelletje wist hij het wel ver te schoppen. Met als hoogtepunt het WK eind 1982 in Brazilië, waar hij op 26-jarige leeftijd Harm Wiersma van de troon stootte. Reden voor Mies Bouwman om de bij het grote publiek onbekende dammer uit te nodigen voor haar praatprogramma op televisie.
Met stomheid geslagen
Het zou een keerpunt worden in het leven van Van der Wal, die geen radio of tv bezat en eigenlijk geen idee had wat hem te wachten stond in de Hilversumse studio. En dus was hij met stomheid geslagen toen Bouwman hem naar zijn leeftijd vroeg. Wist ze dat, met al die medewerkers om zich heen, dan niet al lang?
Dankzij het merkwaardige, maar spraakmakende gesprek in de door vele miljoenen bekeken talkshow was de authentieke Van der Wal in één klap een bekende Nederlander. Eentje met een randje bovendien, met dat guitige hoofd en die grappige motoriek. Dat maakte de pias vanaf dat moment tot een graag geziene gast in menig tv-programma, al zat het vaak op de grens van misbruik.
In 2017 maakte Andere Tijden Sport een aflevering over Jannes van der Wal.
De zonderlinge damkampioen ging niettemin gretig op alle uitnodigingen in, want van zijn sport alleen viel nauwelijks te leven. Helemaal onberoerd liet zijn nieuwe imago hem overigens niet. Nog geen twee maanden na zijn optreden bij Mies Bouwman verbleef hij drie weken op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis in Groningen.
Leukemie
Vier keer veroverde Van der Wal de Nederlandse titel, maar er hadden wellicht meer successen in gezeten. Zo miste hij een keer de openingsdag van het NK doordat hij in de trein ernaartoe in slaap gesukkeld was. Ook 'de ziekte van Heineken' speelde de notoire innemer parten in zijn damloopbaan.
Uiteindelijk nam de dammer langzaam maar zeker afstand van de wedstrijdsport. Hij ergerde zich aan het behoudende spel van de toppers, met talloze remises tot gevolg. Om die trend tegen te gaan ontwikkelde hij het 'doordammen', een bedenksel dat hij op de valreep nog net aan de wereld kon presenteren.
Op de valreep, want in september 1996 werd bij Van der Wal een agressieve vorm van leukemie geconstateerd en kreeg hij het bericht niet lang meer te hebben. Op 24 september 1996 overleed hij.
Van de Friese liedjesschrijver en muzikant Meindert Talma verscheen in 2016 'De ballade van Jannes van der Wal', een lied dat vandaag op veel plaatsen gedraaid wordt.
