Maartje kreeg een dubbele handtransplantatie en kan nu bijna alles weer
Maartje Bijl is de eerste Nederlander die twee jaar geleden een dubbele handtransplantatie onderging. Inmiddels is ze volledig hersteld en leidt ze weer een zelfstandig leven. De voorbereiding op de zware operatie duurde jaren. Nu kan en wil ze vertellen over hoe het haar leven heeft veranderd.
"Ik kan er niet alles mee, zoals voorheen. Maar ik kan er wel heel veel mee. Ik kan dingen beetpakken. Ik kan dingen met twee handen doen. Dat is echt fantastisch."
Bijl kreeg enkele jaren geleden een ernstige bacteriële infectie en lag twee weken in coma. Toen ze wakker werd, waren haar handen en voeten afgestorven. Het traject naar herstel duurde ruim vier jaar.
In deze video laat Maartje zien wat ze nu wel kan en wat ze in 2018 nog niet kon:
Een team van zo'n 40 zorgprofessionals was al ruim een jaar aan het wachten op het moment dat de juiste donor voorbij zou komen. Twee keer eerder waren ze uitgerukt, maar het bloedsysteem van de donor bleek niet te passen bij dat van Bijl. De derde keer was het raak: er bleek een geschikte donor te zijn.
Militaire ingreep
Een hand mag zo'n zes uur zonder bloedtoevoer zitten. Dat is een stuk korter dan andere organen, vertelt Dietmar Ulrich, afdelingshoofd plastische chirurgie van het Radboudumc in Nijmegen. "Collega's moesten de donorhanden op bovenarmniveau afnemen en snel terugkomen naar ons ziekenhuis. Ondertussen was het andere team in het ziekenhuis de onderarmen van de patiënt aan het voorbereiden."
Voor Steven Hovius, hand- en onderarmchirurg aan het Radboudumc en behandelend arts van Bijl, voelde het bijna als een militaire ingreep. Een goed voorbereide ingreep, dat wel. Ruim anderhalf jaar hadden ze hierop getraind. "Voor iedere stap is er een protocol. In de onderarm zitten 26 spieren en drie grote zenuwen. Ook de bloedvaten en botten moeten perfect aan elkaar gezet worden."
Het is niet erg bekend dat handen getransplanteerd kunnen worden en de mogelijkheid is ook niet opgenomen in het donorregister. Artsen mogen nabestaanden alleen om de handen van hun geliefde vragen als diegene toestemming heeft gegeven voor donatie van alle andere organen.
Als nabestaanden akkoord gaan, dan moeten de donorhanden voldoen aan medische, maar ook anatomische eisen. Ulrich: "Het moet een vrouwelijke hand zijn met dezelfde huidskleur, een vrouw van een bepaalde leeftijd ook, want je kunt niet de handen van een 80-jarige vrouw gebruiken. Ook kijk je naar de grootte, het moet wel passen bij de patiënt."
Maartje Bijl had dat geluk, zegt ze. "Mijn handen horen bij mij, ik vind het heel natuurlijk. Ik ben er heel blij mee dat ze ook echt bij mijn lichaam passen en de functionaliteit vind ik echt top. Dus ik ben er echt heel blij mee."
Psychologisch onderzoek
Niet elke geamputeerde patiënt komt in aanmerking voor een transplantatie als deze. "We zijn heel streng," vertelt Hovius. "We hebben Maartje enorm voorbereid op de nadelen. De kans was ook aanwezig dat haar lichaam de handen zou afstoten. En als het wel goed gaat, moet je levenslang medicatie slikken."
Patiënten worden psychologisch onderzocht omdat in het verleden is gebleken dat sommigen dit soort transplantaties mentaal niet aan kunnen. Ulrich: "Het is een complexe operatie met een lange herstelperiode. De artsen zijn belangrijk, maar een patiënt moet ook stabiel zijn. Bij Maartje zagen we dat ze vanaf het begin de donorhanden accepteerde."
Meer dan 100 handtransplantaties
Wereldwijd zijn er nu meer dan 100 handtransplantaties uitgevoerd. In Nederland was de ingreep bij Bijl de eerste, en vooralsnog ook de enige. "Niet iedereen komt ervoor in aanmerking", zegt Hovius. "Ik vind bijvoorbeeld dat je niet een enkele hand moet transplanteren, daarvoor zijn de consequenties te groot."
Maar volgens beide artsen is deze transplantatie een belangrijke eerste stap. Zij denken dat ze dit in de toekomst verder kunnen uitbreiden, met als centraal punt Radboudumc. Hovius: "De eerste keer is het lastigst, maar wij hebben hier nu een platform geschapen waarop het kan."