Voorlopig geen consequenties voor demissionaire bewindslieden na Afghanistan-debat

De Tweede Kamer is uiterst kritisch op het handelen van het demissionaire kabinet bij de evacuatie van mensen uit Afghanistan, maar verbindt er voorlopig geen politieke consequenties aan voor de betrokken bewindslieden. Partijen willen eerst een onafhankelijk onderzoek afwachten om daar beter over te kunnen oordelen.

Bijna de voltallige oppositie ondertekende een motie van afkeuring van de PvdA tegen de demissionaire ministers Kaag en Bijleveld, maar geen meerderheid. Ook een motie van wantrouwen van de SP tegen Kaag werd niet gesteund door een meerderheid. Vandaag wordt hoofdelijk gestemd over de moties tegen de twee bewindslieden.

Dat bleek na een urenlang debat in de Kamer, dat tot vannacht 02.45 uur duurde, waarin bewindslieden fouten erkenden en spijt betuigden. De Kamer vindt dat er grote fouten zijn gemaakt voor en tijdens de evacuatie. Het kabinet heeft volgens veel partijen te traag gehandeld en signalen genegeerd.

Ook verwijt de Kamer het kabinet dat er nog steeds tolken en Nederlanders vastzitten in het land. PvdA-Kamerlid Piri zei normaal gesproken trots te zijn om Nederlander te zijn, maar zich vandaag "diep te schamen". PVV'er De Roon sprak over "apathische" bewindslieden met "desinteresse", SGP'er Stoffer zag een beeld van "traagheid en vaagheid" en SP'er Van Dijk had het over "clusterfuck 2.0?".

Blinde Vlek

Bewindslieden betuigden spijt. Demissionair premier Rutte zei het "verschrikkelijk" te vinden dat niet iedereen uit Kabul kon worden weggehaald, Minister van Buitenlandse Zaken Kaag zei dat het kabinet heeft gehandeld op "verkeerde aannames". "Wat ik zeg is dat wij kennelijk een gehele blinde vlek hebben gehad in hoe erg en hoe snel het zo erg zou worden."

Kaag erkende dat het kabinet zich verkeken heeft op de snelle opmars van de Taliban, de "relatieve zwakte" van de Afghaanse strijdkrachten, de snelle val van Kabul, een verkeerde inschatting van de veiligheidsrisico's rond het vliegveld en de afhankelijkheid van de Amerikanen, die de baas waren op het vliegveld ten tijde van de evacuaties.

Het gevolg was dat het kabinet er onterecht te lang van uit is gegaan dat Nederlanders en Afghanen die voor de Nederland werkten, geëvacueerd zouden kunnen worden via commerciële vluchten. Maar dat lukte uiteindelijk niet. 'Ik betreur het, het is vreselijk, maar het is hoe het is, we kunnen de gebeurtenissen niet terugdraaien."

Kaag voegde er echter aan toe dat Nederland niet als enige land verkeerde inschattingen maakte: ook andere landen hadden volgens haar dezelfde informatiepositie en handelden op verkeerde aannames. "Maar ik vraag mij elke dag af wat ik heb gemist." Kaag vond het verwijt van Kamerleden dat de evacuatie een "totaal falen" was, te ver gaan omdat er "heel hard" is gewerkt door veel mensen aan de evacuaties. "Nederland was het enige land dat 24 uur per dag doorwerkte."

Ook demissionair premier Rutte betuigde spijt voor hoe dingen zijn gelopen. "Je ziet dat in Europa dat dat gevoel van spijt een breed gedeeld gevoel is." Zelf zei Rutte ook spijt te hebben dat hij na de val van Kabul niet "zichtbaarder" is geweest.

Tolken

Demissionair minister Bijleveld erkende dat Nederland "veel eerder had moeten nadenken" over het veilig terugbrengen van mensen. Voor de 22 tolken die nog in Afghanistan zijn, zal Nederland volgens Bijleveld "al het mogelijke doen om hen in veiligheid te stellen". De Kamer vindt dat hun gegevens in de toekomst beter vastgelegd moeten worden. Bijleveld beloofde beterschap.

Motie Belhaj

Bewindslieden herhaalden in het debat dat het kabinet grenzen wil stellen aan het aantal Afghanen dat naar Nederland mag komen. Het gaat om mensen die ons land tijdens de twintig jaar durende missie in Afghanistan hebben geholpen en onder een door de Kamer aangenomen motie van D66'er Salima Belhaj vallen om hen terug te halen.

Demissionair minister Kaag waarschuwt dat het niet om vijftig mensen gaat, maar om "heel veel". Het kabinet wil daarom eerst kijken welke criteria een rol kunnen spelen bij de ruim 20.000 verzoeken.

"Wij kunnen dat fysiek en logistiek als Nederland niet alleen aan", zei Rutte. Nederland zal komende vrijdag in Engeland met andere landen waaronder Engeland, Frankrijk en Duitsland overleggen wat er gezamenlijk kan worden gedaan.

Kijk hier fragmenten van het debat terug