Tekort IC-verpleegkundigen: 'Ziekenhuizen kunnen dit niet meer zelf oplossen'

• Ivo Landman

  redacteur Online

Net als vorig jaar dreigt er de komende maanden een tekort aan verpleegkundigen op de IC's. Uit een rondgang van de Volkskrant langs een aantal ziekenhuizen blijkt dat het ziekenhuizen nog steeds niet lukt voldoende personeel te vinden - en te behouden - voor de intensive care. Waarom is dat zo moeilijk?

Het is een probleem dat door het hele land speelt, bevestigt Peter van der Voort, IC-hoofd van het UMCG in Groningen. Zijn ziekenhuis zag de afgelopen drie jaar vijftig verpleegkundigen van de IC's vertrekken, en daar kwamen er niet genoeg voor terug. Het ziekenhuis zit nu acht bedden onder de streefcapaciteit.

De oorzaak is dat er meer verpleegkundigen vertrekken dan er worden opgeleid, en dat probleem is structureel. "Het was er ook al voor corona", zegt Van der Voort. "Het speelt al een paar jaar. We konden het lang met kunst- en vliegwerk opvangen, maar door de coronacrisis is het probleem uitvergroot."

De pandemie veroorzaakt wel meer interesse in het werk op de IC. Dat leidt tot meer studenten, maar het zijn er niet genoeg. Deel van het probleem: omscholing voor het complexe werk op de IC kost achttien maanden en als verpleegkundigen dat willen, ontstaan op andere afdelingen weer tekorten.

Zwaar werk

Een ander probleem is dat veel medewerkers op de IC hun heil na een tijdje liever elders in de zorg zoeken. Ze vinden het werk op de IC zwaar: naast de nachtdiensten, worden hun taken door steeds complexere zorg steeds ingewikkelder, terwijl daar niet steeds meer salaris tegenover staat. Het werk is ook emotioneel uitputtend, zeker in de coronacrisis.

Het salaris van IC-verpleegkundigen is in lijn met andere publieke functies, zegt Van der Voort. "Het is in beginsel goed, maar aan een aantal aspecten zou je iets kunnen doen." Hij denkt dan bijvoorbeeld aan hogere onregelmatigheidstoeslagen.

Daarnaast zijn er mogelijkheden om het werk van IC-verpleegkundigen wat te verlichten, van speciale slaapcabines en massagestoelen tot psychosociale hulp voor medewerkers die over het werk willen praten. "Dat helpt allemaal om het vak draaglijker te maken."

Maar ook aan de voorkant moet er wat gebeuren. Naast structurele oplossingen moeten er eerst zo snel mogelijk meer mensen worden opgeleid, vindt Van der Voort. Hij pleit voor een spoedopleiding. "Het lukt ziekenhuizen niet meer om het probleem zelf op te lossen. De nood is zo hoog dat onder de regie van het ministerie van VWS in één jaar tijd een groot aantal IC-verpleegkundigen opgeleid zou moeten worden." Hij wijst erop dat de opleiding in het buitenland vaak al korter is dan een jaar.

Van zo'n massale omscholing is nu nog geen sprake. Vorig jaar lag het opleiden van nieuw IC-personeel zelfs even stil. Tijdens de eerste golf is iedereen die kon, gaan meehelpen op de IC's, zegt Rowan Marijnissen van verpleegkundigenberoepsvereniging V&VN. Ook docenten van hogescholen en opleidingscentra. "Die zijn allemaal ingezet in de zorg. Daarnaast was lesgeven lastiger met de afstandsregels. Daarom heeft het stilgelegen. Maar het is zo snel mogelijk weer opgestart."

Volgens Marijnissen vraagt het werken als IC-verpleegkundige zowel in fysiek als mentaal opzicht veel:

Ze noemt de vooruitzichten voor het komende najaar heel zorgelijk. "Het blijft continu druk. Je komt niet op adem. We weten dat covid-19 onder ons blijft. Je weet dat de marge voor wat we aan IC-patiënten kunnen opvangen klein is. Wat als iedereen terugkomt van vakantie? De weeromstandigheden wat minder worden? Wat doet het virus dan?"

Meer mensen opleiden gaat het probleem niet oplossen, denkt Marijnissen. "Het heeft niet veel zin om meer mensen aan de voordeur binnen te laten, als de achterdeur wijd openstaat. Het is nu heel aantrekkelijk om de IC te verlaten, want je kunt heel veel met die opleiding. Dus moet je het aantrekkelijker maken om op de IC te blijven. Bijvoorbeeld door betere arbeidsvoorwaarden, maar ook door IC-verpleegkundigen meer zeggenschap te geven."