'Anticonceptie is een politieke speelbal geworden'
Maak anticonceptie helemaal gratis. Dat is de eis die verschillende vrouwenrechtenorganisaties bij de Staat hebben neergelegd. Vandaag dient er een rechtszaak, aangespannen door Bureau Clara Wichmann, DeGoedeZaak en 7000 mede-eisers, om dat voor elkaar te krijgen. Bij de rechtbank wordt gedemonstreerd. Juridisch adviseur Linde Bryk in het NOS Radio 1 Journaal: "We hebben een structurele, principiële oplossing nodig."
Acht procent van de vrouwen heeft weleens besloten geen anticonceptiemiddelen te kopen uit geldgebrek, geven de organisaties als een van de redenen voor de rechtszaak. Geldgebrek mag niet betekenen dat een vrouw haar zelfbeschikkingsrecht niet kan uitoefenen, zeggen ze. En omdat het vaak vrouwen zijn die anticonceptiemiddelen gebruiken en ervoor betalen, is er sprake van ongelijke behandeling van mannen en vrouwen, meent Bryk.
In februari nam de Tweede Kamer een motie van de PvdA aan om de pil opnieuw op te nemen in het basispakket van de zorgverzekering. Op dit moment krijgen alleen vrouwen onder de 18 de pil helemaal vergoed. Vrouwen van 18 tot en met 21 krijgen de pil ook vergoed, maar het valt bij hen wel onder het eigen risico. Boven de 21 wordt de pil niet vergoed, tenzij vrouwen zich aanvullend verzekeren. Volgens de Consumentenbond zijn vrouwen afhankelijk van welke pil ze slikken per jaar tussen de 10 en 80 euro kwijt.
Voor de rechtbank wordt gedemonstreerd:
Dat de motie is aangenomen, is op zich heel mooi, zegt Bryk. "Maar het wordt weer aan de grillen van de politiek overgelaten." Ze wijst erop dat het huidige demissionaire kabinet de motie niet zal uitvoeren, maar de beslissing doorschuift naar een volgend kabinet.
Ook wil Bryk dat vrouwen niet afhankelijk zijn van gejojo met de pil: "Sinds 1972 is de pil een aantal keer heen en weer gegaan, in en uit het basispakket. Het is een soort politieke speelbal geworden of vrouwen anticonceptie vergoed krijgen en hun zelfbeschikkingsrecht kunnen uitoefenen." En ook als de pil weer in het basispakket zit, zullen vrouwen waarschijnlijk eerst hun eigen risico moeten aanspreken, stelt ze.
Het gaat de eisers niet alleen om de pil, maar ook om andere anticonceptiemiddelen, zoals een pessarium of een spiraaltje. Het condoom valt er niet onder. "Dat is niet echt een alternatief voor andere vormen van anticonceptie, waarbij een vrouw zelf kan beslissen of ze zwanger wil worden of niet. Bij een condoom word je weer in een afhankelijke positie van de man geplaatst."
Fundamenteel recht
De organisaties beroepen zich op verschillende internationale verdragen, zoals het VN-Vrouwenverdrag, waarin is vastgelegd dat het een fundamenteel recht is om zelf te kunnen beslissen of en wanneer je kinderen krijgt. Daarvoor is goede toegankelijkheid tot anticonceptie noodzakelijk. De Staat stelt dat die toegankelijkheid goed genoeg geregeld is in Nederland en vindt gratis anticonceptie geen fundamenteel recht, op basis van die internationale verdragen.
Ook zegt de Staat dat zeker in het geval van relaties waarbij mensen één huishouden vormen, ervan kan worden uitgegaan dat de kosten niet alleen door de vrouw gedragen worden. Omdat zowel mannen als vrouwen geen recht hebben op gratis anticonceptie is er volgens de Staat geen sprake van discriminatie.
Daarnaast is het belangrijk voor het betaalbaar houden van de zorg om anticonceptie niet gratis te maken, luidt het verweer. De pil weer vergoeden zou jaarlijks tussen de 25 en 60 miljoen euro kosten, zei demissionair minister Van Ark eerder dit jaar in antwoord op de PvdA-motie.
Hoe gratis anticonceptie geregeld moet worden, is "aan de discretie van de Staat", zegt Linde Bryk. "Het moet op een manier geregeld zijn dat iedereen de lasten draagt, want de hele maatschappij profiteert ervan."
