SCP: deel van thuiswonende ouderen ontvangt te weinig passende zorg

Een deel van de thuiswonende ouderen ontvangt niet of te weinig passende zorg, zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een vandaag verschenen rapport. Ruim 1,2 miljoen 75-plussers wonen in Nederland zelfstandig. Over het algemeen redden zij zich goed, maar een deel wordt belemmerd door 'hardnekkige' knelpunten.

De overheid wil dat ouderen langer thuis blijven wonen, maar een deel komt daardoor in de knel, schetst het SCP in dit rapport. Sommige ouderen voldoen soms (net) niet aan de voorwaarden om zorg of ondersteuning te krijgen, terwijl anderen moeite hebben om passend aanbod te vinden.

Ook staan sommigen niet goed op de radar van professionele hulpverleners, terwijl ze wel zorg nodig hebben. Financiële redenen kunnen daarbij een rol spelen, maar ook de wens om zelf regie te houden.

Een gebrek aan voldoende passende zorg en ondersteuning kan leiden tot verergering van de problemen, een lagere kwaliteit van leven en een verhoogde kans op de inzet van acute en vaak zwaardere zorg.

"Het zorgstelsel voor ouderen is zo ingewikkeld dat het moeilijk is om een volledig overzicht te krijgen van de verschillende zorgdomeinen en welke geldpotjes er allemaal zijn", zegt Inger Plaisier, onderzoeker bij het SCP.

In 2015 zijn er namelijk meer regels ingevoerd om de zorg beter passend te maken, maar in de praktijk is dit ingewikkelder geworden. Er zijn veel procedures en papierwerk bijgekomen, zegt Plaisier. "Bij de uitvoering van zorg zijn zo veel instanties betrokken, dat de zorgprofessionals vaak zelf ook niet weten hoe het precies zit, wat er mogelijk is en waar ze kunnen aankloppen. Mensen weten elkaar niet te vinden."

Een ander knelpunt is het tekort aan middelen en personeel om passende zorg en ondersteuning te kunnen bieden aan ouderen. Volgens het SCP ontbreekt het vaak ook aan de juiste deskundigheid en vaardigheden bij zorgprofessionals. Zij krijgen van hun organisatie vaak te weinig ruimte om te kunnen handelen.

"Er komen veel regels, protocollen en papierwerk bij kijken, dus zorgverleners kunnen vaak niet doen wat zij willen. Ze hebben goede intenties, maar zijn beperkt in wat ze kunnen en mogen doen", aldus Plaisier. "Mensen kunnen de belangen van de cliënt vaak niet voorop stellen. Er zijn altijd andere belangen die belangrijker lijken te zijn en de belangen van de cliënt overschaduwen."

Daarnaast is ook het gedrag van ouderen en hun naasten van invloed op de ontvangen zorg en ondersteuning. "Het is moeilijk om te onderkennen dat je zorg nodig hebt en niet meer de zelfstandige volwassene bent die je lange tijd was", zegt Plaisier. "Inzien dat je afhankelijk wordt, is een emotionele aanslag op ouderen, die verwerkt moet worden."

Bovendien hebben ouderen en hun naasten vaak niet alle informatie en bronnen tot hun beschikking vanwege het complexe systeem.

Omgaan met het huidige stelsel

Voor concrete oplossingen is er volgens het SCP vervolgonderzoek nodig. "Een goede eerste stap is om lokaal te kijken welke hobbels er zijn en wat er gedaan kan worden met betrokkenen in het netwerk van de ouderenzorg", vertelt Plaisier. "Je moet proberen met z'n allen een manier te vinden om met het huidige stelsel om te gaan en welke mogelijkheden het wel biedt."