Te weinig personeel voor te veel banen: zijn er oplossingen?

Nederland zit midden in een arbeidsmarktcrisis. Van een periode met te weinig werk voor veel mensen door corona, flipt de markt nu naar het andere uiterste: er is nu te veel werk voor te weinig mensen. Er is dus een tekort aan personeel - en dat is meer dan alleen een probleem voor bedrijven die nu de roosters niet rondkrijgen.

Die tekorten kunnen namelijk doorwerken in de hele samenleving. Bijvoorbeeld wanneer kinderen geen onderwijs krijgen omdat er te weinig leerkrachten zijn, of omdat producten niet kunnen worden geleverd. "Het is oorlog op de arbeidsmarkt, een war on talent", zegt hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen. Hoe kom je daar weer uit?

Meer werken

Er is geen pasklaar antwoord, zegt Wilthagen. Dat heeft te maken met de oorzaak: vergrijzing, waardoor steeds minder mensen werk kunnen verrichten.

Toch zijn er een paar dingen die je wel kunt doen bij een krappe arbeidsmarkt, waaronder het halen van arbeidskrachten uit het buitenland. Maar zoiets kost vaak tijd, er kunnen taalbarrières zijn en het is een tijdelijke optie, zeggen deskundigen. "Ook omdat het in het eigen land aantrekkelijker wordt om te werken."

Een andere optie is dat de mensen die al werken, dat nog meer gaan doen. Meer uren maken dus. "Als deeltijdland kunnen we meer gaan werken", zegt Wilthagen daarover. "Dat is de snelste oplossing." Maar: dan moet meer werken wel aantrekkelijker worden. "Dat betekent geen bureaucratie, het aanbieden van inhoudelijk interessant werk, eerlijk loon en goede en betaalbare kinderopvang."

Geen diploma's maar vaardigheden

Om vacatures te vullen met de bestaande mensen die kunnen werken, moet ook worden gekeken naar het zogeheten onbenutte arbeidspotentieel: mensen die kunnen werken, maar dat (nog) niet doen. "Dat gaat om 1,1 miljoen mensen. Daar is veel te weinig in geïnvesteerd en daar plukken we nu de wrange vruchten van", stelt Wilthagen.

Om die groep aan het werk te krijgen, moet een aantal dingen gebeuren, zegt de hoogleraar. "Voor deze mensen moet werk lonend zijn in vergelijking met een uitkering. Ook hebben zij vaak werk-leertrajecten nodig om een match te krijgen met bestaande vacatures."

Werkgevers spelen hierin een rol, met belangrijkste voorwaarde dat zij breder moeten zoeken. "Zij moeten bereid zijn om niet alleen te zoeken naar het schaap met de vijf poten", zegt Wilthagen. "Geef veel meer mensen een kans, focus op vaardigheden en niet louter op diploma's of eerdere werkervaring in precies dezelfde functie."

Mismatch

Hoewel de huidige krapte komt na een periode waarin de werkloosheid juist opliep, is dit geen unieke situatie, zegt hoogleraar Irmgard Borghouts (HRM en Sociale Zekerheid). "De werkloosheid is nooit nul geweest. Ook nu zijn er bedrijven die personeel van de hand doen of zijn er mensen die geen passende baan kunnen vinden."

Het gaat volgens de expert van Tilburg University dan ook niet om het aantal banen en werkzoekenden, maar om de match die er moet zijn om de juiste vacature aan de juiste persoon te koppelen. "Je beleid als bedrijf moet los staan van de economie. En precies dat gaat nog vaak mis."

Voorkomen

Een belangrijke voorwaarde voor werkgevers om voldoende personeel te hebben, is dan ook vooruit te kijken, zegt Borghouts. "Preventief beleid dus. Nu blus je als het huis in brand staat. Ik pleit ervoor om eerder het gesprek aan te gaan met personeel. Hoe gaat het met ze, wat zijn hun dromen, talenten en ambities en hoe kun je daarbij helpen."

En als je je dan als bedrijf in een crisissituatie bevindt, zoals nu soms het geval is, moet je creatief zijn en samenwerken. Borghouts: "De coronacrisistijd liet zien dat bedrijven elkaar kunnen helpen: waar de een te veel personeel had, had de ander te weinig. Zo kan je personeel aan elkaar uitlenen, als zij dat ook willen."

Een mooi voorbeeld vindt Borghouts attractiepark de Efteling. "Dat bedrijf deed dit al een aantal jaar geleden: in de winter gingen zij dicht en werkte het personeel op de administratieve afdeling van een verzekeraar. Die op dat moment juist piekdrukte beleefde aan het eind van het jaar. Maar ook voor de horecazaak op de hoek geldt: kijk om je heen."