Na corona opeens wél aandacht voor misstanden bij Aziatische arbeidsmigranten in Portugal

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Portugal gaat de huisvesting van migranten in het land aanpakken. Vanaf dit najaar worden de migranten, die veelal afkomstig zijn uit Aziatische landen, "menswaardig" opgevangen. Dat heeft de regering beloofd. Een recente corona-uitbraak bracht het probleem van misbruik, uitbuiting en slechte huisvesting aan het voetlicht. Vooral in de tuinbouw zijn de problemen groot.

Er is een hausse aan Aziatische arbeidsmigranten in Portugal. Een wetswijziging maakte het vier jaar geleden voor de Aziaten een stuk eenvoudiger om een Portugees paspoort te krijgen. De versoepeling moest het tekort aan arbeidskrachten in de landbouw oplossen, maar had ook als gevolg dat arbeidscontracten op grote schaal werden vervalst.

Vooral schimmige Aziatische arbeidsbureautjes profiteren van de situatie en rekenen bedragen rond 15.000 euro voor hun 'bemiddeling'.

10.000 euro

Het is even rustig in het pand in het Portugese stadje Odemira, ten zuiden van Lissabon. In mei zaten er nog tientallen migranten op elkaar gepakt. Ze deelden een keuken, een gestripte wasmachine en een rijtje smerige wc's. De landarbeiders uit India, Thailand, Pakistan en Nepal sliepen dicht op elkaar in de kamers van het woonblok, dat in handen is van de agencies.

De bureautjes fixen de slaapplaatsen, maar regelen ook de overkomst en de arbeidscontracten van de Aziaten. De Nepalese plukker Binay Basnet betaalde voor zijn overkomst bijna 10.000 euro. "In ruil daarvoor regelde de agency mijn papieren bij de ambassade, een ander deel verdween in hun zakken", schampert Basnet. "Ik had nog geluk. Vrienden van mij betaalden 14.000, tot 18.000 euro. Het is regelrechte maffia."

De komst van Aziatische arbeiders, waarvan de meesten in de Portugese landbouw eindigen, is niet nieuw. De afgelopen tien jaar trokken tienduizenden naar het land en vertienvoudigden ook de asielaanvragen. In 2019 waren er 104.000 aanvragen, in het coronajaar 2020 nog 95.000.

Maar na een lokale corona-uitbraak onder de Aziatische plukkers leken de Portugezen zich voor het eerst bewust te worden van het bestaan van de migranten. Televisiestations trokken naar het tuindersgebied van Odemira, waar naast 26.000 inwoners 20.000 migranten woonden. "Als je verhoudingen zo snel zo scheef trekken, valt er niets meer te integreren. Dan loopt alles vast", verzucht José Alberto Guerreiro, de burgemeester van het stadje.

Handel in vruchten

De Aziaten plukken in de regio Odemira bessen en bramen. De handel in de vruchten floreert enorm en is grotendeels bestemd voor supermarkten in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België en Nederland. Volgens vakbonden leven zeker 3000 plukkers in precaire omstandigheden in Odemira. Een onderzoek van de arbeidsinspectie telde ruim honderd overtredingen bij de tuindersbedrijven, en betitelde sommige situaties als regelrechte slavernij.

Een deel van de migranten verliet daarna de regio en zit nu op andere plekken, de verklaring ook waarom het in het vieze huis van de plukkers in Odemira even rustig is.

De afgelopen jaren werden winkels overgenomen door 'de maffia's' zodat ze niet-bestaand personeel konden inschrijven, zegt Michael Costa, de eigenaar van een wasserette in Odemira. Costa kreeg zelf duizenden euro's aangeboden om fictief tijdelijk personeel in zijn bedrijf in te huren.

"Het systeem maakt misbruik mogelijk", beaamt burgemeester Guerreiro. "Maar de landbouwbedrijven maakten ook gebruik van de tussenkomst van de Aziatische koppelbazen om zo goedkoop mogelijk uit te zijn."

De Portugese regering wil de huisvesting voor migranten nu dus sterk gaan verbeteren. Het geld voor de plannen moet deels uit Brussel komen.