Mei is nat en koud; maar doe er voor de natuur nog maar een paar maandjes bij
Kampeerders, zonaanbidders, terrasgenieters en horeca zullen er niet blij mee zijn: een koud en nat Pinksteren. Al de hele maand is het een stuk natter dan normaal. Afgelopen woensdag, 19 mei, was er al net zoveel regen gevallen als normaal in de hele maand. En de verwachting is dat het tot en met donderdag regenachtig blijft.
Voor de natuur is het koele en natte weer juist een kans om te herstellen van de afgelopen drie jaar, die extreem droog waren. Ook het grondwaterpeil is vrijwel overal in Nederland weer op normaal niveau. Maar, waarschuwen natuurbeheerders, één nat voorjaar is nog lang niet genoeg. Het kost een paar jaar voordat de natuur helemaal hersteld is. En sommige natuurschade is niet meer te herstellen.
Door de natte maand mei zijn vennetjes, beken en sloten weer goed gevuld, zegt hydroloog Rob van Dongen van Staatsbosbeheer. Op sommige plekken staan honderden orchideeën al boven het maaiveld, terwijl ze vorig jaar veel kleiner waren en slechter in bloei kwamen. "Ze staan er een stuk florissanter bij dan vorig jaar", beaamt ook Doreen Rugers, boswachter in de Achterhoek.
Te vroeg in de herfststand
Ook is de dominante kleur in de natuur op dit moment "fris-groen", zeggen beiden. Dat is mooi om te zien, nadat vorige zomers veel loofbomen veel te vroeg in de herfststand zijn gegaan. Beuken en eiken verloren in juli en augustus al hun blad.
"Het is een natuurlijke overlevingsstrategie om bij extreme droogte zo lang mogelijk water vast te houden. Maar nu is de grond op veel plekken kletsnat. Vooral voor jonge boompjes is dat fijn", legt Rugers uit. "Die jonge bomen hebben nog niet zo'n groot wortelstelsel en gaan dood als de grond onder hen verdroogt."
Hydroloog Van Dongen vindt het ironisch dat een nat voorjaar al nieuws is, maar deze maand mei gaat het droogteprobleem voor de natuur dus niet in één klap oplossen. "In de natuur gaat alles geleidelijk; de schade die de droogte aanrichtte ging je pas in 2019 en 2020 echt goed zien, terwijl er vanaf de winter van 2017 al weinig neerslag viel."
Voordat de natuur weer helemaal hersteld is, heb je volgens hem dus nog wel een paar jaar nodig. "Niet per se met de hele tijd dit natte en koude weer, maar het liefst wel zonder langdurige droogteperiodes achter elkaar."
Onomkeerbaar aftakelingsproces
Maar de "ramp", zoals Van Dongen de langdurige droogte noemt, levert ook iets positiefs op. Jarenlang was het beleid van waterschappen en Rijkswaterstaat gericht op overtollig water zoveel mogelijk afvoeren. Er werd weinig gedaan om water op te vangen om te bewaren voor nieuwe droge periodes.
"Sinds een paar jaar is er een nieuw besef", aldus Van Dongen. "Er zijn er veel lokale maatregelen genomen. Door middel van stuwen wordt water langer vastgehouden, zodat de grond er langer van kan profiteren. Ook werken tientallen boeren met duikerafsluiters: opblaasbare ballen sluiten de afwateringspijpen af, waardoor regenwater niet meer wegloopt maar vastgehouden kan worden."
Komende jaren belangrijk
Maar het is niet genoeg, denkt ook boswachter Doreen Rugers. Je moet volgens haar het hele watermanagement onder de loep nemen. "We hebben nu een natte maand, maar we weten niet wat het weer de komende jaren gaat doen. Je kan in de natuur niet zeggen: vandaag zie ik dit, en dat is het directe gevolg van dat."
Een oude boom kan volgens de boswachter ogenschijnlijk de droogte hebben overleefd, maar toch in een onomkeerbaar aftakelingsproces terechtgekomen zijn. "En poeltjes en vennen mogen dan weer vol staan, we weten niet of de libellen die de afgelopen jaren hun eitjes niet konden leggen omdat alles drooggevallen was, ooit terugkomen. De rek is er een keer uit."
