Ook de duinen lijden flink onder stikstof
Stikstof is niet alleen een probleem voor natuurgebieden in het binnenland, ook de Nederlandse duinen hebben er stevig onder te lijden. Langs de hele Noordzeekust zorgt stikstof ervoor dat de natuur verschraalt. Uit onderzoek door de NOS blijkt dat duinbeheerders de afgelopen tien jaar tientallen miljoenen euro's hebben uitgegeven aan het bestrijden van de gevolgen van stikstof.
Zo wordt in de duinen bij Bloemendaal voortdurend gewerkt om de gevolgen van te veel stikstof in natuurgebieden aan te pakken. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het aanleggen van stuifplekken of het afplaggen van de bodem. Ook worden exoten weggehaald, plantensoorten die hier van oudsher niet horen, maar het als gevolg van de overdaad aan stikstof in de lucht zo goed doen dat ze gaan woekeren.
"Als we dit niet zouden doen komt de hele duinenecologie onder druk te staan", zegt ecoloog Dick Groenendijk van natuurbeheerder PWN, dat ook een drinkwaterbedrijf is. "Als bepaalde planten en dieren verdwijnen, dreigt het systeem verstoord te raken. Van alle oorzaken die leiden tot achteruitgang van de natuur in duingebieden is stikstof de belangrijkste, het grootste probleem."
Groenendijk legt uit hoe de duinen bedreigd worden, onder meer door prunussen:
PWN beheert 7500 hectare natuurgebied tussen Zandvoort en het Noord-Hollandse Bergen, allemaal Natura 2000-gebied. Dat betekent dat PWN aan allerlei eisen moet voldoen om de natuurwaarden te kunnen halen, vertelt Groenendijk.
"In een normaal gezond duinlandschap heb je veertig tot vijftig plantensoorten op een paar vierkante meter. Door de stikstof blijven er maar twee of drie soorten over. Maar omdat dit Natura 2000-gebied is, zijn we verplicht om juist al die tientallen bijzondere soorten te beschermen."
Als ze niks doen, zegt Groenendijk, dan blijven over: duinriet en zandzegge. En de exoot vogelkers. Die laatste hoort van nature niet in Nederland, maar komt uit de VS. Groenendijk: "Als de bodem verzuurt vanwege stikstof, dan heeft deze vogelkers een voorsprong. Vogelkers wordt een flinke boom, maar begint als kiemplant van 40 cm hoog. De planten gaan woekeren, en dan lijkt het alsof je bij een akker staat waarop maar één gewas groeit."
Kustbescherming
Duinen zijn belangrijk voor onze kustbescherming. Ze 'bewegen mee' met de zee, vertelt de ecoloog. Zand van het strand waait de duinen in, en het grondwater onder de duinen stijgt mee met de zeespiegel. Dit meebewegen van het duin kan niet meer als stuivend zand verdwijnt en er meer struiken en bomen komen. "Dan stijgt de bodem niet meer automatisch mee met de verwachte zeespiegelstijging en mis je een belangrijke schakel in onze kustbescherming."
Volgens de Unie van Waterschappen zijn de duinen zeker belangrijk voor de kustbescherming. Op korte termijn is de stabiliteit ervan niet in gevaar, reageert een woordvoerder. Maar voor de langere termijn is het essentieel dat de biodiversiteit in stand blijft en wordt versterkt.
Open duinlandschap
Noordelijker, bij Castricum, trekken dag in dag uit groepen mensen met een arbeidsbeperking de duinen in voor natuurbehoud. Door omstandigheden hebben zij moeite om te functioneren in een normale baan. In de duinen kunnen ze werkervaring opdoen en een opleiding volgen, in de hoop daarna door te kunnen stromen naar gewoon werk.
Robert Jan Prins van PWN is hun praktijkopleider. "De bronnen van stikstof kunnen wij niet aanpakken, we kunnen alleen de gevolgen ervan bestrijden", legt hij uit. "Stikstofminnende soorten verdringen de planten die van oudsher in de duinen voorkomen. Ik leer de mensen verschillende manieren van natuurbeheer, om een gezond en divers duinlandschap te behouden."
Hun werk is het maaien en afvoeren van ongewenste grassen, bramen en boompjes die te hard groeien door de stikstofbemesting uit de lucht. "Daarnaast laten we het duinreservaat begrazen door landgeiten. Ook hiermee zorgen we voor een open duinlandschap, dat belangrijk is voor veel bedreigde soorten."