Miljardensubsidie voor CO2-opslag onder Noordzee is rond

• Rob Koster en Thom Opheikens

  redacteuren Economie

Vier bedrijven in de Rotterdamse haven gaan CO2 afvangen en opslaan in een leeg gasveld onder de Noordzee. De Nederlandse overheid stelt hiervoor zo'n 2 miljard euro subsidie beschikbaar, bevestigen Shell en het Havenbedrijf Rotterdam aan de NOS. Het is voor het eerst dat er in Nederland op grote schaal CO2 afgevangen en opgeslagen gaat worden.

De methode staat bekend als CCS: de Engelse afkorting voor carbon capture and storage. In het Nederlandse Klimaatakkoord werd twee jaar geleden al afgesproken dat ongeveer de helft van de CO2-reductiedoelstelling van de industrie in 2030 gehaald mag worden met behulp van CCS. Sindsdien was het de vraag wie er mee zouden doen en hoe hoog de rekening zou worden.

Overheid betaalt verschil

Bedrijven betalen voor rechten om CO2 uit te mogen stoten. Dat was een tijd vrij goedkoop, zo'n 5 tot 10 euro, maar is inmiddels 50 euro per ton. Opslag in gasvelden onder de Noordzee kost volgens het Havenbedrijf Rotterdam zo'n 80 euro per ton. De overheid legt met de subsidie het verschil bij. Als de CO2-prijs verder stijgt, wordt de subsidie minder.

De subsidieaanvragers zijn Shell, ExxonMobil, Air Liquide en Air Products. Het gaat om geld uit de SDE++-subsidiepot die tot nu toe voornamelijk voor de opwekking van duurzame energie uit zon en wind werd gebruikt. Vanaf 2024 moet er jaarlijks 2,5 megaton CO2 worden afgevangen en opgeslagen. Shell Pernis neemt daarvan met 1,1 megaton bijna de helft voor zijn rekening. Die 1,1 megaton is ongeveer een kwart van de totale CO2-uitstoot van de raffinaderij.

De infrastructuur wordt aangelegd door het Havenbedrijf Rotterdam, de Gasunie en Energiebeheer Nederland (EBN). Het gaat om leidingen waardoor de afgevangen CO2 van de bedrijven naar een leeg gasveld 20 kilometer uit de kust van Hoek van Holland getransporteerd wordt. Hiervoor is geld vanuit de Europese Unie beschikbaar.

Nu de subsidie is toegekend, gaan betrokken partijen ervan uit dat het zogenoemde Porthos-project er ook echt komt. Wel moeten de nodige vergunningen voor de bouw nog verleend worden en is er discussie over de stikstofruimte die voor de bouw nodig is.

Eerdere pogingen gestrand

In het verleden zijn meerdere pogingen om CCS in Nederland van de grond te krijgen gestrand. Zo mislukte ruim tien jaar geleden een project van Shell om CO2 op te slaan onder Barendrecht. Het voorgenomen experiment leidde toen tot zo veel onrust onder de bevolking dat het kabinet het plan terugdraaide. Latere plannen om CO2 van kolencentrales in Rotterdam af te vangen zijn stukgelopen op financiële problemen.

Inmiddels heeft Shell ervaring opgedaan met CCS in Canada. Samen met Equinor en Total neemt het ook deel aan het Northern Lights-project boven de Noorse stad Bergen. De oliemaatschappijen gaan vanuit het plaatsje Øygarden voor bedrijven uit heel Europa CO2 opslaan onder de Noordzee.

In Noorwegen is er al ruim twintig jaar ervaring met CO2 afvangen en opslaan. De voorloper van Equinor, Statoil, heeft op 1 kilometer diepte miljoenen tonnen CO2 opgeslagen in het Sleipner-gasveld tussen Noorwegen en Schotland. De projecten in Noorwegen leiden niet tot onrust onder de bevolking en er zijn tot nu toe ook geen grote technische problemen ontstaan.

Wel is er in Noorwegen twijfel over de duurzaamheid en de kosten van CCS. Milieuorganisaties zien het als een dure manier om de olie- en gasproductie van Noorwegen 'schoon te wassen'.

Verzet Greenpeace

Tijdens de onderhandelingen over het Klimaatakkoord heeft Greenpeace zich verzet tegen het grote deel CCS in de plannen voor CO2-reductie door de industrie. Volgens Greenpeace is CCS een dure manier om echte CO2-reductie uit te stellen. De kostbare aanleg van CCS-infrastructuur zou volgens de milieuorganisatie beter gebruikt kunnen worden om de industrie te verduurzamen. Greenpeace ondertekende het Klimaatakkoord niet.

Ook Natuur en Milieu ziet een risico dat vervuilende bedrijven door CCS achterover gaan leunen en dat de techniek daarmee echte verduurzaming in de weg staat. Toch denkt deze milieuorganisatie net als de Verenigde Naties dat CCS noodzakelijk is om de klimaatdoelen te kunnen halen.

Naast het Porthos-project in Rotterdam zijn er ook andere plannen om CO2 op te vangen en ondergronds op te slaan. Zo werkt Tata Steel samen met de Haven Amsterdam, Gasunie en EBN aan eenzelfde soort project.