Frans vaccinatiebeleid onder vuur na beelden van weggegooide vaccins en vrije plekken
De Franse overheid presenteert elke dag, met nauwelijks verholen trots, de jongste vaccinatiecijfers. De teller staat inmiddels (stand van dinsdagavond) op 23,3 miljoen prikken. Ruim 16 miljoen Fransen hebben hun eerste vaccin gehad, nog eens bijna 7 miljoen Fransen ook al hun tweede. "Bijna een derde van de volwassen bevolking heeft de eerste injectie gehad", vat het ministerie van Volksgezondheid het samen.
Maar achter die cijfers gaan nogal wat problemen schuil. Huisarts Patrick Vogt uit Mulhouse gooide eind vorige maand de knuppel in het hoenderhok. Hij plaatste een video op Twitter waarop te zien is hoe hij een deels gebruikte flacon met AstraZeneca in de prullenbak gooide. "We zitten middenin een pandemie en ik ben verplicht dit weg te gooien omdat niemand het wil", zegt Vogt in het filmpje. Hij wilde wel prikken, maar er kwam niemand.
Dat filmpje zette het onderwerp op de politieke agenda, maar de problematiek was niet nieuw. Een journalist vertelde half maart al hoe hij in Marseille op straat liep en daar werd aangesproken door personeel van het vaccinatiecentrum: of hij een prik met Pfizer wilde. "Ik dacht eerst dat het een grap was. Maar ze zeiden dat er heel veel doses over waren. Ze wilden ze liever gebruiken dan weggooien."
Storm van verontwaardiging
De twee meldingen stonden niet op zichzelf. Uit heel Frankrijk kwamen berichten van ongebruikte vaccins die door de beperkte houdbaarheid weggegooid moesten worden. Een storm van verontwaardiging was het gevolg. En de kritiek op de regering zwol aan.
De Franse regering laat namelijk alleen nog bepaalde groepen vaccineren. Van de gezonde Fransen komen alleen nog 55-plussers in aanmerking, maar die staan niet massaal in de rij. Tegelijkertijd zijn er jongere Fransen die heel graag gevaccineerd willen worden, maar nog niet mogen.
"Wij krijgen de hele tijd mensen van 20, 30 en 40 jaar oud die zeggen dat ze een vaccin willen. En wij moeten dan 'nee' zeggen, terwijl we doses beschikbaar hebben en de infrastructuur om ook deze mensen te prikken", zei een bestuurder van het zuidelijke departement Gers tegen dagblad Le Monde.
In Parijs kunnen jongere mensen wel gevaccineerd worden met vaccins die overblijven. Zij kunnen zich aanmelden via een app, laat onze correspondent zien in deze reportage:
De linkse burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, noemde het regeringsbeleid een schandaal. Ze riep president Macron op om soepeler te zijn en ook andere groepen te vaccineren. In Cannes besloot de rechtse burgemeester David Lisnard op eigen gezag al om de koers te verleggen. In maart opende hij de vaccinaties voor iedereen boven de 50 en vorige week verlaagde hij de grens zelfs naar 40 jaar.
Zijn voorbeeld wordt inmiddels in heel Frankrijk gevolgd, als een soort burgerlijke ongehoorzaamheid. En de regering staat het oogluikend toe.
Tienduizenden vrije plekken
In vaccinatiecentra worden overgebleven doses aan het einde van de dag gegeven aan mensen die er officieel nog geen recht op hebben. In Nice mocht iedereen van 18 jaar en ouder zich op een wachtlijst laten zetten: ze kregen een telefoontje zodra er vaccins overbleven.
Doordat Franse 55-plussers niet razend enthousiast zijn over de beschikbare vaccins, zijn er dus veel lege stoelen in wachtruimtes. In apps is precies te zien waar en wanneer nog plaats is om gevaccineerd te worden. Wie bij een van die apps, ViteMaDose (vrij vertaald: "kom maar op met die prik"), zoekt naar plekken in Parijs, ziet in een oogopslag dat er de komende weken op 34 locaties in de stad nog in totaal 2705 plaatsen beschikbaar zijn. In Lyon zijn er 27.804 prikmomenten beschikbaar, in Bordeaux 4209.
Angst voor AstraZeneca
Volgens recente berekeningen zijn 7 miljoen Fransen van ouder dan 60 nog niet gevaccineerd, hoewel ze al lang recht hebben op een prik. De regering schat het getal iets lager in. "Als we er op mikken 80 procent van de doelgroep te vaccineren, dan zijn er 4,3 miljoen Fransen die recht hebben op een vaccin maar die nog niet zijn komen opdagen", aldus minister van Volksgezondheid Olivier Véran.
Een van de belangrijkste redenen is de vrees die veel Fransen hebben voor AstraZeneca. De berichten over zeer zeldzame gevallen van trombose hebben het Brits-Zweedse vaccin geen goed gedaan. Per dag worden er gemiddeld 45.000 AstraZeneca-prikken gezet in Frankrijk, terwijl er genoeg is voor 100.000 tot 150.000 per dag, liet de site Doctolib weten, waar online afspraken kunnen worden gemaakt voor vaccinaties.
Maar het Franse vaccinatieprogramma is ook ingewikkeld, zeggen specialisten. De overheid heeft bepaalde leeftijdscategorieën en bepaalde beroepsgroepen ingesteld, die steeds vanaf verschillende data in aanmerking komen voor een vaccin. En de ene groep heeft recht op Pfizer of Moderna en de ander op AstraZeneca of Jansen. De ene groep moet zich in een groot vaccinatiecentrum laten prikken, de andere bij huisarts of apotheek.
Aanmelden daarvoor kan online, maar daarvoor zijn weer verschillende websites beschikbaar. Voor met name Franse senioren voelt de zoektocht naar een prik al snel alsof ze terecht zijn gekomen in een Kafkaësk doolhof.
'Iedere extra prik is mooi meegenomen'
De Franse regering heeft lokale autoriteiten nu opgeroepen om actiever senioren te benaderen en op te zoeken, om ze alsnog te vaccineren. Maar vanwege de aanzwellende kritiek heeft president Macron ook een concessie gedaan. Vaccinaties zijn sinds afgelopen weekend ook mogelijk voor alle volwassenen vanaf 18 jaar met chronische ziektes. Het gaat onder meer om diabetes, hartkwalen en obesitas.
Opmerkelijk genoeg is een medisch bewijs voor die aandoeningen niet nodig. "Er komen nu mensen binnen die zeggen overgewicht te hebben terwijl je niets aan ze ziet", zei een arts in een vaccinatiecentrum dit weekend op de Franse televisie. "Nou ja, als er zo een paar tussendoor glippen, is dat alleen maar goed. Iedere extra prik is mooi meegenomen."