Eervolle begrafenis boordschutter WO II op film: 'Blij verrast met beeld'

Er zijn unieke beelden van Urk uit de Tweede Wereldoorlog opgedoken. Het gaat om filmmateriaal waarop te zien is dat een boordschutter wordt begraven in 1941.

"Een fotocamera hebben was in die tijd al best bijzonder, dat gold helemaal voor een filmcamera. Het filmmateriaal dat er is van Urk tijdens de oorlog is schaars", zegt onderzoeker van de stichting Urk in Oorlogstijd, Robert Hofman. "Ik was verbaasd en blij verrast toen ik zag dat er beeld was."

De boordschutter van wie de begrafenis was, was de Pool Ludwik Karcz. Hij vloog tijdens de Tweede Wereldoorlog in missies om Duitsland te bombarderen.

In de nacht van donderdag 8 op vrijdag 9 mei 1941 vloog hij met vijf andere bemanningsleden vanaf een vliegveld bij het Engelse Nottingham richting Bremen, maar ze bereikten de stad niet. Boven het IJsselmeer werden ze uit de lucht geschoten.

Twee bemanningsleden bleven tientallen jaren vermist, tot een paar jaar geleden hun bommenwerper werd drooggelegd in het IJsselmeer.

Kort na de gebeurtenis vonden vissers al drie lichamen in het water, die naar Amsterdam werden gebracht om daar begraven te worden. Het lichaam van de 25-jarige Karcz spoelde in juli 1941 aan tussen Urk en Lemmer.

Hij werd in Urk begraven en dat afscheid is op film vastgelegd. "O, dat is de begrafenis van een piloot!" De ogen van de nu 95-jarige Hilda Pruiksma lichten op als ze de beelden van de begrafenis ziet:

De 95-jarige Hilda Pruiksma woont haar hele leven al in Urk en was bij de begrafenis van Karcz, net als veel andere inwoners uit het dorp. "Hele lange rijen Urkers liepen achter die begrafenis aan", zegt ze.

Een dominee deed een gebed in het Engels, want op dat moment werd ervan uitgegaan dat Karcz een Engelsman was geweest. Pas na de oorlog werd bekend dat hij uit Polen kwam.

Een hulde aan de vliegenier

Verder is op de beelden marechaussee Harmen Visser te zien, als hij een saluut brengt aan de omgekomen Karcz.

Karcz kwam in het graf te liggen met een Engelse boordschutter, die zo'n anderhalve maand eerder was begraven.

Op de beelden van de begrafenis van de Pool is te zien dat verschillende mannen de kist vanuit het lijkhuisje naar de laatste rustplaats brengen. "Je ziet een stuk medeleven, een hulde die de Urkers brengen aan deze vliegenier, voor zijn aandeel in de oorlog", zegt Hofman van de stichting Urk in Oorlogstijd. Hij deed jarenlang onderzoek naar de begrafenissen van geallieerde vliegeniers in Urk.

Evert Weerstand, betrokken bij Museum het Oude Raadhuis in Urk, valt de kist op waarin Karcz ligt. "Het is een superdure kist. Als ik het zo bekijk, met het koperbeslag eraan, dan sprong deze kist er wel uit."

Volgens Hofman werd de kist betaald door de gemeenschap. Dat gold ook voor de kransen. "De bewoners wilden hun sympathie voor de geallieerden laten zien", zegt hij. "En na de begrafenis kwam er ook een grafmonument. Alles heeft serieus geld gekost, zeker voor die tijd."

Doorn in het oog

Een paar maanden na het afscheid van Karcz was er nog zo'n eervolle begrafenis. Daarna werden zulke afscheidsceremonies niet meer gehouden, blijkt uit verschillende verhalen. De eervolle begrafenissen waren de Duitsers een doorn in het oog. Ze zagen de begrafenissen als ondertoon van verzet tegen de bezettende macht. "De Duitsers hebben er toen een eind aan gemaakt", zegt Pruiksma.

Voor Robert Hofman is het daarom extra bijzonder dat er nu filmbeelden zijn van een van de drie eervolle begrafenissen. Van de andere twee afscheidsceremonies zijn voor zover bekend geen beelden.

Tot na de bevrijding kregen nog zo'n twintig geallieerde vliegeniers een plek op de begraafplaats in Urk. Op last van de Duitsers waren die afscheidsdiensten zonder plechtigheid.