Coronazelftesten nog steeds illegaal verkocht, inspectie krijgt tientallen meldingen
De afgelopen maand zijn tientallen meldingen binnengekomen bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) van webwinkels die niet-goedgekeurde coronazelftesten verkopen. Ook zijn er meldingen binnengekomen over enkele fysieke winkels die zulke testen aanbieden. De IGJ, het RIVM en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) waarschuwen consumenten dan ook met klem om alleen goedgekeurde zelftesten te kopen. "Wij kunnen de kwaliteit van andere testen niet garanderen", aldus het ministerie.
In Nederland zijn momenteel zes zelftesten goedgekeurd voor particulier gebruik. Die worden sinds begin deze maand verkocht in onder meer drogisterijen, supermarkten en apotheken.
Maar ook niet-goedgekeurde sneltesten worden dus verkocht aan particulieren. De (web)winkels die deze testen verkopen, claimen een CE-certificaat, een markering die aangeeft dat je voldoet aan de eisen, te hebben en daarom officieel te zijn goedgekeurd in Nederland.
Alleen: zo werkt het niet. De testen met alleen CE-markering zijn bedoeld voor zorgprofessionals, maar mogen niet worden verkocht aan consumenten. Een zelftest wordt pas goedgekeurd als deze een CE-markering heeft met daarnaast nog een extra check, waarover later meer.
Hoe moet je eigenlijk een zelftest gebruiken? Dat zie je in deze video:
"Wij hebben al vaker ingegrepen bij webwinkels. Sommige winkels zijn als gevolg van die ingreep gestopt met de verkoop, of geven nu aan op hun website dat de sneltesten alleen voor zorgprofessionals beschikbaar zijn", zegt een woordvoerder van de IGJ.
Vorig jaar kwamen bij de IGJ zelfs honderden meldingen van illegaal verkochte tests binnen, maar toen was nog geen enkele zelftest goedgekeurd voor de Nederlandse markt en mocht die dus ook niet aan particulieren verkocht worden.
Een korte online zoektocht laat zien dat nog steeds meerdere webwinkels niet-goedgekeurde testen aanbieden, of niet duidelijk vermelden welke testen zij verkopen. Ook bij een webwinkel die twintig testen voor 9,95 euro aanbiedt, is niet te achterhalen welke test wordt verkocht. De winkel zegt gevalideerd te zijn in Europa, net als "Abbott, Roche en Quidel". Voor de consument is het onduidelijk dat deze test mogelijk niet gebruikt kan worden in Nederland.
Niet alleen verschijnen er niet-goedgekeurde zelftests op de markt, ook wordt soms een goedkeuring ten onjuiste toegeschreven aan het RIVM. "Er worden in winkels testen verkocht met de claim 'goedgekeurd door het RIVM', maar zo'n goedkeuring bestaat niet. Dat is al een aantal keren gebeurd en dan grijpen wij in", zegt een RIVM-woordvoerder.
Een consument hoeft eigenlijk maar één ding te doen: checken of de zelftest in het overzicht met goedgekeurde zelftesten staat. Rekening houden met de prijs is daarbij niet relevant: de prijs van een test zegt niets over de kwaliteit. De ene supermarkt vraagt bijvoorbeeld 2,89 euro en de ander 8,99 euro.
"De nauwkeurigheid van testen kan onderling wat verschillen, maar voor alle zelftesten met een ontheffing geldt dat ze door het RIVM beoordeeld zijn", zegt het ministerie van Volksgezondheid. Ook volgens epidemioloog Amrish Baidjoe is het kwaliteitsverschil verwaarloosbaar. "Er zit misschien maximaal 10 procent verschil in effectiviteit voor goedgekeurde zelftesten."
De prijs van de zelftesten wordt in de markt bepaald, zegt VWS. De overheid heeft daar geen directe invloed op. "We zien nu wel dat de prijs van zelftesten snel aan het zakken is nu ze breder beschikbaar komen."
Verliezen we het zicht op een significante groep besmettingen door deze zelftesten thuis in te zetten?
Maar de kwaliteit van de goedgekeurde zelftesten staat ook ter discussie. Deskundigen maken zich zorgen over de mogelijke schijnzekerheid na een negatieve testuitslag, die niet altijd klopt. "De kwaliteit van een uitslag van een zelftest valt of staat bij hoe iemand de test gebruikt en de consequenties die men verbindt aan de uitslag. De testen kunnen een grote rol spelen in de coronapandemie, maar er zijn nog veel vragen", zegt epidemioloog Baidjoe.
Volgens Baidjoe is het daarom belangrijker om te kijken naar de werkwijze achter de zelftest, omdat veel gevoeligheid verloren kan gaan tijdens het afnemen van een monster uit de neus. "Daar zitten mijn zorgen. Maar ook het interpreteren van de uitslag en de consequenties die men eraan verbindt zijn zorgenpunten."
Volgens Baidjoe zou het beter werken om sneltesten aan te bieden in teststraten, bij wijze van spreken op elke hoek van de wijk, waarbij zorgprofessionals ervoor zorgen dat de test goed wordt afgenomen, het resultaat in een database belandt en goede instructies worden gegeven als een test positief blijkt te zijn.
Zoals dat bijvoorbeeld in Zuid-Korea gaat. "Want dat is ook nog een probleem: waar wordt het resultaat van een positieve test naartoe gecommuniceerd? Verliezen we het zicht op een significante groep besmettingen door deze zelftesten thuis in te zetten?"
Ook is een zelftest minder betrouwbaar dan bijvoorbeeld een PCR-test. "Een negatieve zelftest kan dus geen vrijbrief zijn voor risicovol gedrag", zegt een woordvoerder van het ministerie. Zelftesten mogen niet worden gebruikt bij coronaklachten, als je contact hebt gehad met iemand met corona of als je terugkeert uit een hoog risicogebied. In die gevallen moet je een testafspraak maken bij de GGD. Ook als de zelftest een positieve uitslag geeft, moet er een vervolgtest worden gepland.
Toch positief
Volgens het RIVM gebeurt dat ook. "We krijgen meldingen van verschillende GGD's dat mensen langskomen nadat ze een zelftest hebben gedaan die positief was."
Ook Baidjoe is ondanks zijn twijfels positief. "Elke besmette persoon die je mist, is er één te veel. Dus elke positieve test die door zelftesten wordt ontdekt, is meegenomen. Alle beetjes helpen deze tijd, maar uiteindelijk valt of staat ook dit met de manier van implementeren."
