Grote Fieldlabs geschrapt: 'We moeten nu het kind niet met het badwater weggooien'

De twee grootste Fieldlab-evenementen tot dusver gaan niet door, na aanhoudende protesten vanuit de samenleving en een dreigende staking bij de politie. De 538 Oranjedag, komende zaterdag in Breda, krijgt geen vergunning van de gemeente. Het Startschotgala in Lichtenvoorde (1 mei) besloot om het festival voor onbepaalde tijd uit te stellen. Beide evenementen verwachtten zo'n 10.000 bezoekers.

Voorzitter Gerrit van de Kamp van politievakbond ACP is tevreden met het resultaat. "Deze aanpak past niet bij deze tijd", zegt hij over de opzet van de Fieldlabs. "Als we kijken naar de situatie waarin agenten zitten, maar ook andere hulpverleners. Die worden nog niet gevaccineerd, maar ze lopen wel een bovengemiddeld risico op besmetting."

Een andere steen des aanstoots is volgens Van de Kamp het bedrag dat gemoeid is met de organisatie van testevenementen. "Die negenhonderdzoveel miljoen euro kunnen beter naar bonussen in de zorg", zegt hij, verwijzend naar de veelbesproken 925 miljoen euro die de regering heeft vrijgemaakt voor het opzetten van snelteststraten voor proefevenementen. "Bij de politie hebben we het al niet breed, maar in de zorg worden ze helemaal slecht behandeld."

Volgens burgemeester Paul Depla van Breda was er één demonstratieverzoek ingediend tegen de Oranjedag in zijn stad. Daarnaast kwamen er volgens hem veel "informele signalen via sociale media" binnen over protesten tegen het feest. "In de zes jaar dat ik hier burgemeester ben, is het de eerste keer dat ik van de politie een negatief advies over een evenement heb gekregen", zei Depla maandag tegen persbureau ANP.

'Wij zijn er niet om tweespalt te zaaien'

Hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss, hoofdonderzoeker bij het Fieldlab-project, zegt het jammer te vinden dat de evenementen in Breda en Lichtenvoorde niet doorgaan. "Het had bijgedragen aan onze kennis over het heropenen van de maatschappij. Maar onder deze omstandigheden kan het niet: er was grote maatschappelijke onrust, er was protest van horecamensen, sporters, zorgmedewerkers enzovoort. Terwijl wij er zijn om de maatschappij meer perspectief te bieden, niet om tweespalt te zaaien."

Voss stoort zich aan het feit dat het bedrag van 925 miljoen euro veelvuldig ter sprake wordt gebracht bij de kritiek op de Fieldlabs. Dat gaat om een ander project, benadrukt hij, het 'testen voor toegang'. "Dat draait om het ontwikkelen van een testsysteem voor evenementen, met in de komende maanden honderden evenementen voor honderdduizenden bezoekers. Met Fieldlab hebben we nu 21 evenementen gehad of in de planning, en dat kostte in totaal iets meer dan 2,7 miljoen euro."

De afgelopen weken kwam er van wetenschappelijke collega's kritiek op de grotere Fieldlab-evenementen: de onderzoeksopzet zou onduidelijk zijn en er zouden veel meer bezoekers welkom zijn dan nodig is voor een wetenschappelijk relevant resultaat. "Nu zijn er 10.000 mensen die een gezondheidsrisico vormen, terwijl je zo'n concert of festival ook met duizend personen had kunnen doen", zei de Groningse hoogleraar statistiek Casper Albers tegen radiozender BNR.

Volgens Voss zijn critici vaak niet goed op de hoogte van de Fieldlab-proeven: "Wij doen geen medisch-wetenschappelijk onderzoek, maar gedragsonderzoek. We zijn aan het modelleren: hoeveel contacten zijn er op zo'n evenement tussen mensen, en waar vinden die plaats? Wat gebeurt er als je het aantal mensen aanpast, als je de beschikbare ruimte aanpast? Bij de eerste evenementen, met tussen 500 en 1500 bezoekers, hebben we gezien dat het veilig kan, en ook bij het enige grote evenement tot nu toe, de voetbalwedstrijd Nederland-Letland met 5000 bezoekers. Dus nu is de vraag: hoe kunnen we op een grotere schaal toepassen wat we geleerd hebben?"

'Eerste Fieldlabs werden toegejuicht'

Waar wel een probleem zit, erkent Voss, is de snelheid waarmee nieuwe evenementen zijn gestart en de communicatie daaromheen. "Dat kunnen we onszelf wel verwijten: we hebben niet goed uitgelegd wat we doen. Bij de eerste, kleine Fieldlabs werden we eigenlijk alleen maar toegejuicht, en daarna zijn we enthousiast gaan opschalen. Misschien iets te enthousiast."

Toch betekent het afgelasten of uitstel van de twee grote evenementen niet dat andere grote Fieldlabs op de tocht staan, zegt Voss. Komende maand worden er bijvoorbeeld 3500 bezoekers verwacht bij het Eurovisie Songfestival, en zo'n 9000 deelnemers aan de sportwedstrijd Mudmasters in Haarlemmermeer.

"We moeten nu het kind niet met het badwater weggooien, dan zouden er alleen maar verliezers overblijven. Ik zou het buitengewoon jammer vinden als er nu andere dingen niet doorgaan. Dit helpt uiteindelijk om het leed van de coronacrisis dragelijk te maken."