Eén belegger blaast vermogen op en banken verliezen miljarden, is er reden tot zorg?

• Thom Opheikens

  redacteur Economie

Een financieel product waar toezichthouders weinig zicht op hebben en waarvan onduidelijk is wie er in welke mate aan is blootgesteld. Het klinkt als het begin van een artikel uit 2008, toen de kredietcrisis losbarstte. Maar het gaat om een tot voor kort vrij onbekend familiefonds dat vorige week implodeerde. Het fonds, Archegos genaamd, investeerde miljarden van de ook tot voor kort vrij onbekende Bill Hwang.

Het gaat mogelijk om één van de grootste verliezen van privévermogen ooit, zegt een belegger erover tegen Bloomberg. Familiefondsen beheren het vermogen van rijke families of individuen. Maar Hwang is niet de enige met een miljardenverlies. Banken zoals Credit Suisse en het Japanse Nomura, die zaken met hem deden, zijn eveneens miljarden kwijt. De Amerikaanse grootmachten in de financiële sector Goldman Sachs en Morgan Stanley zijn ook bij het beursdebacle betrokken, maar wisten hun verliezen ternauwernood te beperken.

De grote vraag is of het gaat om een incident, namelijk een 'handige' miljardair die via een sluiproute lang veel geld verdiende en buiten beeld bleef, of dat er nog meer (grote) beleggers zijn die onder de radar soortgelijke risico's nemen. Omdat Archegos op papier geen hedgefonds, maar een familiefonds is, kon het ontsnappen aan de Amerikaanse toezichthouder. En het financiële product waar Hwang gretig gebruik van maakte, wint volgens de Financial Times al jaren aan populariteit.

"Voor de bank is het in principe vrij simpel geld verdienen, ze rekenen kosten", zegt Marco Groot, financieel columnist met 25 jaar ervaring in de financiële sector. Hwang deed zaken met zes verschillende banken. Waarschijnlijk sloot hij bij elke bank dezelfde contracten met geleend geld, zonder dat de banken dat van elkaar wisten. "In Nederland hebben we het BKR", zegt Groot daarover. "In de VS heb je dat niet. Daar kun je ook zo zes creditcards bij verschillende aanbieders krijgen. Er ontstaat pas een probleem als je niet betaalt."

Hwang kon niet meer betalen nadat de koers van een bedrijf waarop hij speculeerde was gedaald. De schulden die hij was aangegaan daalden tenslotte niet mee. Bank na bank belde of hij extra geld wilde storten om de rap oplopende verliezen te dekken. Toen bleek dat dat niet ging lukken, besloten de genoemde Amerikaanse banken als eerste massaal aandelen van het bedrijf te verkopen. Het zette een kettingreactie in gang.

Dat het zo uit de hand kon lopen, roept de vraag op of banken wel voldoende gecontroleerd hebben met wie ze zaken deden. "Aan Hwang zit een luchtje. Hij is ooit gepakt voor handelen met voorkennis", zegt Roelof Salomons, hoogleraar beleggingstheorie en vermogensbeheer aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Het commerciële kortetermijndenken heeft bij de banken het zwaarst gewogen. Het grootste verhaal hierachter is dat het risicomanagement niet op orde is."

Kaartenhuis?

"Hwang heeft de zwarte piste genomen en had beter blauw kunnen nemen", zegt Salomons. Hij denkt dat er vast meer beleggers zijn die soortgelijke risico's nemen. Maar er is volgens de hoogleraar geen sprake van een kaartenhuis dat op instorten staat. "Het gaat om zakenbanken. Als die een verlies lijden is er niet direct risico dat de kredietverlening aan bedrijven of consumenten onder druk komt."

"Dit is wel hoe het iedere keer misgaat", zegt Groot, doelend op de start van de laatste financiële crisis. "Aan de andere kant is het onmogelijk om overal toezicht op te houden. Uiteindelijk ontstaat er altijd wel weer een creatief idee, dat door de mazen van de regels glipt en waardoor winsten en verliezen enorm kunnen zijn."