Held van ‘Hotel Rwanda’ staat terecht voor terrorisme: 'Eerlijk proces onwaarschijnlijk'
In Rwanda is het proces aan de gang tegen de Rwandees Paul Rusesabagina, de man die grote bekendheid kreeg door zijn heldhaftige optreden tijdens de Rwandese genocide in de jaren 90. Hij is naar Rwanda ontvoerd en wordt onder meer beschuldigd van terrorisme. Een Belgische parlementariër wil dat de regering zich krachtiger voor hem inzet. Paul Rusesabagina woonde in België en is Belgisch staatsburger.
Nog niet zo lang geleden werd hij overal waar hij kwam op handen gedragen. Hij ontmoette Hillary Clinton, schoof aan bij Oprah Winfrey en kreeg van George Bush de Presidential Medal of Freedom, de hoogste onderscheiding die een burger in de VS kan krijgen.
Maar sinds september vorig jaar zit Rusesabagina in een isoleercel in Kigali. De Rwandese overheid verdenkt hem van brandstichting, moord en andere terroristische activiteiten. Van een eerlijk proces is geen sprake, betoogt zijn familie.
Oppositieleider
Rusesabagina, een boerenzoon, verwierf zijn heldenstatus tijdens de Rwandese genocide in 1994. Gewelddadige Hutu-milities vermoordden toen in enkele maanden tijd honderdduizenden mensen, voornamelijk Tutsi's. Als manager van een chic hotel redde Rusesabagina meer dan 1200 levens door vluchtelingen daar onderdak te geven. Zijn verhaal werd in 2004 verfilmd in de blockbuster Hotel Rwanda, die verschillende Oscars won.
Het internationale aanzien dat Rusesabagina daardoor verwierf, gebruikte hij in de jaren daarop om zich uit te spreken tegen president Paul Kagame, die in Rwanda al decennialang aan de macht is. Vanuit België, waar Rusesabagina ging wonen en staatsburger werd, richtte hij in 2017 de 'Rwandese Beweging voor Democratische Verandering' (MRCD) op, die oppositie voerde tegen de partij van de president.
Dat gebeurde op diplomatiek niveau, maar ook met geweld. Het National Liberation Front (NLF), de gewapende tak van de MRCD, pleegde in 2018 aanslagen waarbij zeker negen mensen om het leven kwamen. Rusesabagina zegt dat hij daar niets mee te maken had, en dat de diplomatieke en gewapende tak van de partij afzonderlijk werden aangestuurd. De Rwandese justitie daarentegen beticht hem van lidmaatschap van een terroristische organisatie, financiering van terrorisme, brandstichting, ontvoering en moord.
Het proces tegen de oppositieleider is een grote gebeurtenis in Rwanda. "Alle zittingen worden op Youtube live gestreamd", vertelt de Vlaamse journalist Stijn Vercruysse, die de zaak voor de VRT volgt. Hoewel het proces volgens hem tot nu toe redelijk eerlijk verloopt, plaatst Vercruysse toch kanttekeningen. "Rwanda is een land waar de oppositie monddood gemaakt wordt en waar mensen bang zijn om iets te zeggen wat tegen de regering in gaat. Mag je daar wel twijfelen aan Rusesabagina's schuld? En spreken getuigen vrijuit?"
Rusesabagina's dochter Carine Kanimba, die ook in België woont, is er van overtuigd dat het proces oneerlijk verloopt. Dat begint al met de manier waarop haar vader in Rwanda terechtkwam, zegt ze. "Er was geen internationaal aanhoudingsbevel. Hij is eigenlijk ontvoerd."
Omdat Rusesabagina al jaren niet meer in Rwanda kwam, liet de Rwandese regering hem in de val lopen. Hij was gevraagd om via Dubai naar Burundi te vliegen voor een lezing over de genocide. Maar de man die Rusesabagina daarvoor had uitgenodigd, bleek een agent van de Rwandese regering. In plaats van naar Burundi vloog het toestel naar Rwanda, waar Rusesabagina meteen werd gearresteerd.
Er zijn nog meer manieren waarop het proces oneerlijk verloopt, stelt Kanimba. "Mijn vader mag geen contact hebben met zijn eigen internationale advocaten. Alleen tot een Rwandese advocaat heeft hij toegang, omdat ze weten dat ze die kunnen intimideren." Ook kan Rusesabagina zich niet op het proces voorbereiden, vertelt zijn dochter: "Alle vertrouwelijke documenten die hij daarvoor nodig heeft, nemen ze in beslag." Uit verzet tegen de gang van zaken besloot Rusesabagina vorige week om zich niet meer in de rechtszaal te vertonen.
Hulp uit België
Maar of Rusesabagina nu in de rechtszaal zit of niet, het proces tegen hem gaat door. Daarom blijft zijn dochter zich voor haar vader inspannen. Ze heeft leden van het Amerikaanse Congres, van het Europees, Brits en Belgisch parlement een mail gestuurd. Op iedereen die volgens haar kan bijdragen aan het weghalen van haar vader uit Rwanda, doet ze een beroep.
Het land dat volgens haar het meest kan doen, is België. Als Belgisch staatsburger krijgt Rusesabagina in Kigali consulaire bijstand, maar dat is volgens Kanimba niet genoeg. Ze krijgt bijval van het Belgische parlementslid Els van Hool, die via een resolutie de Belgische regering wil aanmanen om meer te doen. "Ik spreek mij niet uit over schuld of onschuld. Ik spreek me uit over recht en rechtvaardigheid", zegt Van Hool. "En op dit moment wordt Paul Rusesabagina in Rwanda onrechtvaardig behandeld."
Van Hool wil dat de Belgische regering probeert om Rusesabagina zijn proces in België te laten uitzitten. Of het realistisch is dat Rwanda hem laat gaan, weet ze niet. "In elk geval vraagt het om een onderhandeling, die door de regering gestart moet worden."
De kans is klein dat het lukt, weet ook zijn dochter Carine Kanimba. Toch heeft ze al haar hoop erop gevestigd. "Mijn vader is niet veilig in Rwanda. Alleen hier krijgt hij een eerlijk proces."