Pools initiatief tegen huiselijk geweld: cosmetica-webshop als dekmantel
In de pandemie neemt huiselijk geweld toe, blijkt uit meerdere onderzoeken. Slachtoffers kunnen minder makkelijk hulp zoeken, omdat ze vaker thuis zijn - mét hun belager. Tal van initiatieven proberen daar iets tegen te doen. Zo kunnen klanten in Spaanse en Franse apotheken vragen om 'masker 19' als ze zich thuis onveilig voelen. De apotheker schakelt dan de autoriteiten in. In Polen bedacht een 17-jarige scholiere een nepwebshop voor cosmetica-artikelen, waar vrouwen hulp kunnen vragen zonder argwaan te wekken.
Rumianki i Bratki heet de Facebookpagina, Kamille en Viooltjes. Zo op het eerste gezicht is er weinig opvallends aan. Een roze banner en foto's van crèmes, maskers en andere beautyproducten in de aanbieding. Maar schijn bedriegt.
Structureel probleem
"Als je contact met ons opneemt, krijg je geen antwoord van een schoonheidsspecialiste, maar van een vrijwilliger die je kan helpen als je slachtoffer bent van huiselijk geweld", zegt Hanna Kobus. De 21-jarige rechtenstudente werkt voor de site omdat Polen volgens haar "een structureel probleem heeft van geweld tegen vrouwen".
Soms is gewoon een luisterend oor genoeg.
Sinds de oprichting vorig jaar hebben zeker 400 vrouwen de site benaderd. Vrouwen die echt op zoek zijn naar crèmes zitten er nauwelijks tussen; meestal vragen de 'klanten' om advies. "Informatie over blijf-van-mijn-lijfhuizen, therapie, manieren om financieel onafhankelijk te worden van je partner. En soms is gewoon een luisterend oor ook genoeg."
Codetaal
Als een bezoeker haar adres meestuurt, weten de mensen achter de site dat het een noodgeval is en sturen ze de politie eropaf. Dat is enkele tientallen keren gebeurd. Soms gaat de hulpvraag ook in codetaal, omdat de belager van de vrouw meekijkt.
"Laatst vroeg een vrouw me om advies over haar Poolse crème met veel alcohol erin, want die veroorzaakte vlekken op haar huid", vertelt Kobus. "Daaruit haal ik dan dat ze wordt geslagen."
Waarom is de site nodig? Kunnen belaagde vrouwen niet gewoon de politie bellen? Volgens Kobus gaat het daar nog veel te vaak mis. Meldingen worden niet nagegaan of vrouwen worden overgehaald om het binnen de familie op te lossen. "We hebben hier een gezegde: 'sla je vrouw, anders wordt ze ziek aan haar lever'. In het Pools rijmt dat en wordt er lacherig over gedaan, maar het weerspiegelt hoe erover wordt gedacht: alsof het erbij hoort, alsof het normaal is."
Huiselijk geweld staat op dit moment in Polen onder de aandacht, mede omdat er een discussie speelt over het opzeggen van het Istanbul-verdrag. Polen ondertekende dit verdrag in 2015 en verplichtte zich daarmee om alles te doen om huiselijk geweld tegen vrouwen tegen te gaan.
'Gevaarlijke gender-ideologie'
Tegenstanders van het verdrag zeggen dat het de "vrijheid van het Poolse gezin inperkt" en "een gevaarlijke gender-ideologie" aan ze opdringt, onder meer omdat het traditionele rolpatronen ziet als een van de oorzaken van huiselijk geweld.
Vorig jaar kondigde minister Ziobro van Justitie al aan dat hij uit het verdrag wilde stappen. Premier Morawiecki heeft het Constitutioneel Hof gevraagd om te kijken of het verdrag in strijd is met de Poolse grondwet. Het parlement stemde gisteren over een burgerinitiatief dat oproept uit het verdrag te stappen. Dat werd voorlopig teruggestuurd naar de tekentafel en wordt later dit jaar opnieuw besproken.
Intussen is Ziobro bezig een eigen verdrag tegen huiselijk geweld op te stellen. Hij spoort andere landen (Tsjechië, Slowakije, Slovenië en Kroatië) aan 'Istanbul' ook op te zeggen en zich bij zijn initiatief aan te sluiten.
Pornografie en alcoholisme
Volgens Ziobro liggen de oorzaken van huiselijk geweld niet in structurele ongelijkheden tussen vrouwen en mannen, maar meer in alcoholisme, pornografie, het ontbreken van sterke familiebanden, sociale controle en de seksualisering van vrouwen in de publieke ruimte.
Dit bewijst volgens Kobus dat huiselijk geweld onderdeel is van een politieke cultuurstrijd. Het is volgens haar het zoveelste dat wordt gepresenteerd als 'bedreiging voor het gezin'. "Eerst waren het de vluchtelingen, toen de LHBTI-gemeenschap, toen abortus, nu dit verdrag."