Aantal coronabesmettingen Pakistan stijgt snel, maar veel wantrouwen tegen vaccins

• Robert Chesal

  redacteur Buitenland

Coronavaccinaties in Zuid-Azië komen goed op gang, maar Pakistan blijft ver achter bij de rest van de regio. Daar stuit het vaccinatieprogramma op weerstand van wantrouwige inwoners.

De overheid gebruikt alle beschikbare media om de bevolking over te halen zich te laten vaccineren. Maar de argwaan tegen inentingen op het Pakistaanse platteland zit diep. Veel mensen leggen snel een verband tussen de coronaprik en buitenlandse inmenging

De druk om sneller te vaccineren neemt toe, nu het aantal besmettingen snel toeneemt. Zaterdag werd bekend dat premier Imran Khan ook besmet is en in quarantaine zit.

India is koploper in de regio als het om vaccineren gaat met rond de 40 miljoen gezette prikken. Maar zelfs een veel armer land als Bangladesh slaagt erin om per hoofd van de bevolking hetzelfde vaccinatietempo als India aan te houden, met inmiddels ruim 4,5 miljoen toegediende doses.

Argwaan tegen de wetenschap

In Pakistan gaat het dus aanzienlijk trager. Rond een half miljoen prikken zijn gezet onder een bevolking van 220 miljoen. Dat is deels te wijten aan een druppelgewijze aanvoer van vaccins. Het land kreeg pas in februari een half miljoen doses Sinopharm-vaccin uit China, toen miljoenen mensen in buurland India al gevaccineerd waren.

Maar angst is een belangrijker factor, zegt Fatima Akram Hayat, adviseur van het overheidsteam dat zich bezighoudt met de strijd tegen het coronavirus.

"De weerstand tegen vaccinaties komt voort uit onwetendheid, zowel over het coronavirus als over vaccinaties en hoe ze werken," zegt Hayat. "Daarachter zit argwaan tegenover de westerse medische wetenschap."

Pakistan is een islamitisch land waar veel mensen diepgelovig zijn. Ze zijn vanuit dat geloof wel te motiveren, maar wetenschappelijke feiten zetten weinig zoden aan de dijk, legt zij uit. Mensen vertrouwen liever op Allah.

Het hielp niet dat de minister van Volksgezondheid van de dichtstbevolkte provincie Punjab scepsis uitte. Toen het vaccineren amper was begonnen, waarschuwde zij dat iedereen die een prik haalde dat "op eigen risico" deed.

Maar de weerstand tegen de coronaprik is het grootst in het achterland, vooral in de provincie Khyber-Pakhtunkhwa, waar terroristische groeperingen als de Taliban vaccinatieprogramma's al jaren tegenwerken. Daardoor is Pakistan een van de weinige landen in de wereld waar polio nog niet is uitgeroeid.

"Regelmatig vallen terreurgroepen vaccinatiemedewerkers aan," vertelt Hayat. "Lokale leiders verspreiden verhalen dat vaccins door Bill Gates worden gebruikt om een microchip in je lichaam in te brengen en dat je door een inenting geen kinderen meer kunt krijgen. Als je daar probeert van deur tot deur te gaan om te vaccineren, ben je niet veilig."

Nepvaccins van de CIA

Het wantrouwen komt deels voort uit een zwaar bekritiseerde spionagetactiek van de CIA. Rond 2010 zette de Amerikaanse inlichtingendienst een nep-vaccinatieprogramma op onder het mom van een anti-hepatitiscampagne in Abbottabad. De Amerikanen wilden daarmee dna-sporen vinden die te herleiden zouden zijn tot het vermoedelijke onderduikadres van Osama bin Laden, op dat moment 's werelds meest gezochte terrorist.

Toen dat verhaal naar buiten kwam, vaardigde de Taliban een fatwa uit tegen vaccinaties. Dat was jaren geleden, maar de schade is blijvend, zegt Hayat.

"Dat voorval geeft voeding aan nieuwe samenzweringstheorieën. Mensen hadden vertrouwen in dat hepatitisprogramma en dat is geschonden. Ze kunnen nu tegen iedereen zeggen: zie je wel, daar gaan ze weer met hun zogenaamde covid-vaccins."

Ondertussen gebruikt Pakistan verschillende strategieën om het vaccinatietempo te versnellen. Daarin speelt de bekende televisie-imam Molana Tariq Jamil een opvallende rol. In het voorjaar van 2020 verspreidde hij de boodschap dat alleen Allah het land kon verlossen van corona. Maar nadat hij december zelf ziek werd door het virus, was hij om.

Nu beperkt hij zich niet meer tot bidden, maar predikt hij ook de noodzaak om mondkapjes te dragen en afstand te houden:

Naast de religieuze weerstand is er verder nog een cultureel probleem: een diepgeworteld wantrouwen tegen buitenlanders. Dat gaat de overheid te lijf met reclames via alle mogelijke media, van televisie tot smartphones, waarin het logo van de Pakistaanse regering altijd zichtbaar is en alleen de lokale taal wordt gesproken.

"We laten beelden zien van artsen en verplegers met een donkere huidskleur die een prik zetten," vertelt Hayat. "Er komen geen witte zorgmedewerkers in beeld. En we laten op de radio een imam uitleggen dat een goede moslim anderen beschermt door zichzelf te laten vaccineren. In dit land heeft een appèl op sociaal en religieus plichtsbesef het meeste effect."