Partijen blijken vooral verdeeld over toekomst van Nederlandse boer

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

De Eerste Kamer nam vandaag de zogenoemde stikstofwet aan. Daarmee ligt wettelijk vast dat in 2035 driekwart van de 'stikstofgevoelige' natuur weer helemaal gezond moet zijn. In dat streven speelt de landbouw - volgens het RIVM de grootste uitstoter van stikstof - een belangrijke rol. In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen blijken de partijen verdeeld over wat die rol precies moet zijn. Wat wil de politiek met de boeren?

Alle partijen schrijven in hun verkiezingsprogramma's over plannen voor de Nederlandse landbouw, vaak gerelateerd aan de stikstofcrisis. Die visies lopen behoorlijk uiteen. Zo noemt de PVV het stikstofprobleem een "zelfverzonnen" crisis. De partij wil daarom alle stikstofmaatregelen per direct schrappen en ziet niets in het inkrimpen van de veestapel of het uitkopen van boeren.

Aan de andere kant van het spectrum zit de Partij voor de Dieren, die pleit voor het inkrimpen van de veestapel met 75 procent. Verder wil de partij boeren via onder meer Europese subsidies helpen om over te schakelen op "duurzame plantaardige voedselproductie".

Zo kijkt een aantal partijen in grote lijnen naar de toekomst van de landbouw:

Daartussen laveren de andere partijen. De VVD en het CDA schrijven niets over het inkrimpen van de veestapel, maar erkennen wel de stikstofproblematiek. Ze willen inzetten op technologische innovatie, zoals luchtwassers in stallen en eiwitarm voedsel om zo de stikstofneerslag terug te dringen.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) schreef vorige week bij de doorrekening van de verkiezingsprogramma's dat het daarbij vaak gaat om technologie die nog in ontwikkeling is. Het is volgens het PBL de vraag of die technologie op tijd beschikbaar is om de doelen te halen en of het in de praktijk net zo effectief blijkt als in de testomgeving.

CDA-Kamerlid Jaco Geurts vindt het eenzijdig om dat aspect eruit te lichten. Hij is van mening dat veel partijen "met een negatieve bril" naar boeren kijken en stelt dat de PBL-doorrekeningen tonen dat plannen van partijen als GroenLinks een 'weglekeffect' hebben, oftewel dat het probleem wordt verplaatst naar het buitenland.

Geen gemakkelijke oplossing

De Raad van State oordeelde in mei 2019 dat het Nederlandse stikstofbeleid niet deugde en dat er snel meer moest worden gedaan om de natuur te beschermen. Volgens Kamerlid Laura Bromet van GroenLinks moet daarom ingrijpen niet worden geschuwd.

"Stel je voor dat je een stikstofgevoelig natuurgebied hebt en van de boerenbedrijven die daar weg moeten voor natuurherstel wil er één absoluut niet vertrekken", zegt ze. "Dan kan het in zo'n geval noodzakelijk zijn om tot onteigenen over te gaan."

Volgens Geurts (CDA) zijn er "veel uitdagingen" en is er geen gemakkelijke oplossing. "Anders hadden we die inmiddels wel gevonden", zegt hij. Demissionair landbouwminister Schouten (ChristenUnie) erkende vandaag de verdeeldheid in het dossier. Ze noemde haar stikstofwet "onmiskenbaar een compromis tussen verschillende politieke visies".

Te porren voor inkrimping

Wel blijkt uit de verkiezingsprogramma's dat een blok partijen aan met name de linkerkant te porren is voor het inkrimpen van de veestapel.

Toen D66-Kamerlid Tjeerd de Groot in september 2019 voor het eerst opperde de veestapel te halveren, leidde dat tot woedende reacties van boeren. Inmiddels zien ook partijen als GroenLinks, de PvdA, ChristenUnie, Denk en de SP iets in zo'n inkrimping.

Bromet (GroenLinks) begrijpt niet waarom VVD en CDA zich verzetten tegen inkrimping, nu een opkoopregeling in Gelderland populair blijkt:

Het voorstel van De Groot leidde ook tot een tegenbeweging, met als nieuwe partij de BoerBurgerBeweging (BBB). Als het aan BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas ligt, gaat de hele stikstofwet van tafel. Volgens haar wordt in het dossier te veel gekeken naar de landbouw en te weinig naar ander sectoren.

"Van de landbouw is bekend hoeveel stikstof er wordt uitgestoten. Maar van heel veel industrie of de luchtvaart is dat helemaal niet het geval", stelt ze. "Wij willen eerst dat er goed gemeten wordt en niet dat er op basis van aannames, modellen en cijfers die slechts voor één sector bekend zijn een hele wet wordt opgetuigd."

Van der Plas wil de stikstofwet zo snel mogelijk weer van tafel:

Van der Plas zegt niet tegen het terugdringen van de stikstofneerslag te zijn. Ze wil alleen dat dit "op eigen kracht, vanuit de sector" wordt bewerkstelligd en niet via "opgelegde maatregelen".

D66-fractieleider Rob Jetten benadrukt juist dat er de komende jaren ingegrepen moet worden in de landbouwsector. Hij ziet de stikstofwet als "een belangrijke eerste stap".

In de wet is bijvoorbeeld zoiets als het uitkopen van boeren vrijwillig. Jetten wil net als GroenLinks-Kamerlid Bromet niet uitsluiten dat boeren uiteindelijk gedwongen worden te stoppen "als een boer bij een heel kwetsbaar natuurgebied zit", zegt hij. Het CDA schrijft in het verkiezingsprogramma tegen zo'n "gedwongen onteigening" te zijn.

Voor een volgend kabinet liggen er in ieder geval ingewikkelde afwegingen op tafel tussen aan de ene kant het belang van de boer en aan de andere kant de natuur. CDA-Kamerlid Geurts voorspelt alvast een "forse strijd" aan de formatietafel, als zijn partij daar mag aanschuiven. "Want uiteindelijk is dat natuurlijk aan de kiezer."