Waarom het in deze campagne plots veel over kernenergie gaat

Het is nogal een heet hangijzer in de politieke campagnes: het bouwen van nieuwe kerncentrales in Nederland. Gisteren tijdens het RTL-verkiezingsdebat kwamen partijen er stevig over in botsing, toen VVD-lijsttrekker Mark Rutte Groningen een geschikte locatie voor een kerncentrale noemde.

De politieke reacties op die aanvaring lees je hier. Alles over de terugkeer van kernenergie in het publieke debat lees je in deze zes vragen:

Waarom staat kernenergie zo prominent op de politieke agenda?

Omdat een nieuwe regering de nationale klimaatdoelstellingen moet behalen. In de Klimaatwet is vastgelegd dat Nederland in 2030 bijna de helft minder CO2-uitstoot wil ten opzichte van 1990. Voor het jaar 2050 moet dat zelfs 95 procent minder zijn. Sommige partijen denken dat we het niet afkunnen zonder kernenergie, andere partijen denken van wel.

Hieronder zie je hoe politieke partijen denken over kernenergie in Nederland:

Wat zijn de voor- en nadelen van kernenergie?

Het belangrijkste voordeel: bij een kernreactie komt vrijwel geen CO2 vrij, daardoor is het niet schadelijk voor de natuur. Er is daarnaast weinig oppervlakte nodig om veel energie op te wekken. Ook ben je niet afhankelijk van wind of zon, wat het door het hele jaar heen een zekere energiebron maakt.

Het grootste nadeel is dat er radioactief afval vrijkomt, dat lastig en duur om te verwerken en lange tijd schadelijk blijft. Ook zijn er veiligheidsrisico's, waar in de jaren 70 en 80 heftig tegen werd geprotesteerd. Hoewel kerncentrales in de loop der jaren veiliger zijn geworden en ernstige ongelukken zeldzaam zijn, blijft het risico op een ramp aanwezig. Tsjernobyl en Fukushima zijn de bekendste voorbeelden. De vrijgekomen straling richtte daarbij grote ecologische schade aan en schaadde de gezondheid van omwonenden.

Is kernenergie nodig om de klimaatdoelstellingen te behalen?

Daar is geen sluitend antwoord op te geven. Op dit moment wordt vooral ingezet op zonne- en windenergie. Sommige partijen denken dat daar de volledige oplossing voor CO2-reductie ligt, andere partijen denken dat kernenergie ook nodig is. "Er zijn voor beide standpunten scenariostudies gedaan die haalbaar worden geacht", zegt Jan-Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft.

Op dit moment staat er één kerncentrale in Nederland, in het Zeeuwse Borssele. Die voorziet in ongeveer 3 procent van het Nederlandse energieverbruik. Nieuwe kerncentrales zouden niet bijdragen aan het halen van de klimaatdoelstellingen voor 2030, omdat de bouw daarvan zeker langer zou duren.

Een recent plan stelt dat er in 2035 een nieuwe kerncentrale zou kunnen staan. Dat is een positieve schatting, stelt zelfstandig energiedeskundige Herman Damveld. "Je moet het politieke besluit nemen, ruimte inbouwen voor bezwaren, een bedrijf vinden en de daadwerkelijke bouw uitvoeren." Dat laatste duurt vaak langer dan voorzien. In Frankrijk en Finland heeft de bouw van kerncentrales veel vertraging opgelopen, door bouwfouten en ontwerpen die gaandeweg moesten worden aangepast. Daardoor liepen ook de kosten flink op.

In deze video gaat NOS op 3 dieper in op de vraag of we zonder kernenergie kunnen:

Hoe reëel is een nieuwe kerncentrale in Nederland?

Kernenergie werd lang bestempeld als een 'te dure' optie. Maar daar verschillen de meningen inmiddels over. In opdracht van de Tweede Kamer werd vorig jaar onderzoek gedaan naar kernenergie in Nederland. Daaruit bleek dat kernenergie niet duurder is dan energie uit wind en zon, al kwam daar ook de nodige wetenschappelijke kritiek op.

Een belangrijke horde zou zijn om een bedrijf te vinden dat daadwerkelijk een kerncentrale wil bouwen. KPMG doet nu een zogeheten marktconsultatie om te zien of zo'n bedrijf te vinden is. Voor de zomer moet daar duidelijkheid over zijn. Tot nu toe was er weinig belangstelling. "Zonder afnamegaranties en medefinanciering vanuit de overheid is het risico groot", zegt Kloosterman.

Waarom noemde Rutte Groningen als mogelijke bestemming voor een kerncentrale?

Al in 1985 werden er in Nederland locaties aangewezen voor de mogelijke bouw van kerncentrales. Daarvan zijn er nog drie over: de Maasvlakte 1 bij Rotterdam, de Eemshaven in Groningen én Borssele. Het kabinet houdt die locaties vrij voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. Er mogen op die plekken ook geen woningen of bedrijven worden gebouwd.

Hoe gaan andere landen om met kernenergie?

In Nederland is het aandeel van kernenergie nihil als je het afzet tegen het Europese gemiddelde. In landen als Frankrijk en België verzorgen centrales het leeuwendeel van de stroom. In die landen hebben ze wel aangekondigd dat aandeel af te willen bouwen, omdat ze meer willen inzetten op hernieuwbare energie.

Zo gaan een aantal omliggende landen met kernenergie om: