Hoe de arrestatie van de Spaanse rapper Hasél al dagenlang tot rellen leidt

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Spanje lijkt langzaam toe te werken naar het schrappen van straffen voor belediging van het koningshuis en verheerlijking van terrorisme. Twee nachten van rellen nadat rapper Hasél werd opgesloten, brengen de zaak in een stroomversnelling.

De 32-jarige Pablo Rivadullo - artiestennaam Pablo Hasél - werd vorig jaar in hoger beroep veroordeeld voor het verheerlijken van terrorisme en beledigen van voormalig koning Juan Carlos.

Als bewijsmateriaal tegen Hasél voerde het Hooggerechtshof bijna tweeduizend tweets op die hij tussen 2014 en 2016 verstuurde. Een aantal van deze tweets refereert aan de gewapende strijd van de groepen Grapo en ETA, terreurorganisaties die tot 2018 in Spanje actief waren.

Ook werd de rapper een lied verweten dat hij op YouTube had gezet. In de tekst noemt Hasél oud-koning Juan Carlos "een maffiabaas die het Spaanse koninkrijk plundert". "Vuile zaken in Saoedi-Arabië worden verzwegen, en als ik dat zeg willen ze mij veroordelen."

Hasél kreeg al eerder voorwaardelijk straf voor vergelijkbare feiten. Dat speelde mee bij de afweging hem daadwerkelijk op te sluiten, zegt Isabel Serrano, docente Constitutioneel Recht van de universiteit Complutense in Madrid. "Een eerste veroordeling in dit soort zaken leidt nooit tot celstraf. Als je daarna toch doorgaat eindig je in de gevangenis. Zoals Hasél."

Uiteindelijk zullen er aanpassingen komen die het roemen van terrorisme of het beledigen van de monarchie niet langer strafbaar stellen, verwacht Serrano. "Zolang je zelf maar niet aanzet tot geweld. Of direct de eer van mensen aantast. Natuurlijk moet een staat zich beschermen tegen terrorisme. Maar een rechtsstaat schiet dat doel voorbij wanneer ze mensen die daarbuiten staan gaat veroordelen."

Twee jaar cel voor belediging koning

Op belediging van de Spaanse koning, koningin en hun troonopvolgers staat in Spanje gevangenisstraffen tot twee jaar. Wie terrorisme verheerlijkt kan tot drie jaar worden opgesloten.

Het Hooggerechtshof stelde vorig jaar in de veroordeling van Hasél dat "de vrijheid van meningsuiting en opinie grenzen heeft. Daar valt het ook het respect voor de ander onder. En ook het verbod op gedrag dat terroristische daden prijst, waardoor een klimaat ontstaat dat die daden zich herhalen."

Over de teksten tegen oud-koning Juan Carlos, die zijn land heeft verlaten na een aantal schandalen, stelt het hof dat vrijheid van meningsuiting niet bestaat "wanneer de barrière van louter kritiek wordt overschreden. Het gaat om ernstige aanvallen op de eer van de koninklijke familie".

Al eerder speelden in Spanje vergelijkbare zaken die leidden tot vervolging en veroordeling van een andere rapper, Valtonyc en zanger Cesar Strawberry van de groep Def con Dos. Ook acteur Willy Toledo, die op Facebook schreef 'Ik schijt op God' werd aangeklaagd. Hij werd uiteindelijk vrijgesproken.

Een groep van tweehonderd artiesten en intellectuelen, onder wie regisseur Pedro Almodóvar en acteur Javier Bardem, publiceerde eerder deze maand een manifest tegen de gevangenzetting van Hasél. "De vervolging van rappers, twitteraars, journalisten en anderen houdt aan. Spanje staat in de lijst van landen die de meeste artiesten vervolgen vanwege de inhoud van hun teksten", zo schrijven de opstellers.

Toch neemt volgens Amnesty International het aantal veroordelingen voor verheerlijking van terrorisme via sociale media wel degelijk af. In 2016 ging het om 35 zaken, tegenover 1 in 2020. "In 2019 werden nog negen rechtszaken gevoerd. Niemand zou vervolgd moeten worden omdat hij iets roept of zingt dat onaangenaam of schandalig overkomt."

Amnesty wijst er op dat nogal wat zaken bij het Europese Mensenrechtenhof in de prullenbak verdwijnen.

Grote druk op regering

Inmiddels wordt binnen de linkse regering de druk groter het wetboek van Strafrecht aan te passen. "Geen democratie is perfect. Ook de Spaanse niet", zegt een regeringsbron. "Dat zie je in die zaak rond rapper Hasél. Dit land kent vrijheid van meningsuitdrukking, maar de lat ligt laag. Het komt allemaal voort uit ons verleden als dictatuur. Het is iets dat we nu echt moeten veranderen."

Het is nu of nooit, vindt hoogleraar strafrecht Manuel Cancio. "De druk op de regerende PSOE is groot." De partij zit volgens Cancio in een knellende spagaat. "Dat komt omdat ze aankondigden met nóg meer wetsregels te komen. Die moeten verheerlijking van de Francodictatuur strafbaar maken. Dat staat hier haaks op."

Cancio: "De regering lijkt nu toch bereid tot verlaging van straffen. En ook in zo min mogelijk gevallen tot vervolging overgaan. Laten we hopen dat in ieder geval een van de twee gebeurt."