Catalanen naar de stembus, maar 'het kruit van de separatisten is verschoten'

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Na jaren van protest voor de onafhankelijkheid en een mislukt referendum keren Catalanen terug naar de stembus. Maar gewone verkiezingen worden het ook deze keer niet. De lange schaduw van corona hangt over de stemlokalen.

Ook op de grote markten van Barcelona kan zondag voor het eerst worden gestemd. De stemlokalen op scholen worden zo ontlast, is de gedachte. Silvia Domenech, bazin van de enorme klassieke Mercat del Ninot wijst op de tafels die nu nog opgestapeld achter de visstalletjes liggen. "Zondag staan hier vier grote stemtafels. Kiezers komen zondag van de zijkant binnen, en gaan er aan de achterkant uit. Zodat er vooral geen ophopingen komen."

Domenech is hoopvol dat kiezers ondanks de pandemie zullen komen. "Je kunt thuis al je stembiljet in de envelop doen. Het stemmen bij de tafels hoeft niet langer dan dertig seconden te duren. Korter dan dat je in de rij bij de kassa van de supermarkt staat."

Maar niemand weet precies wat er gaat gebeuren in Catalonië, waar een avondklok geldt, en restaurants en cafés in de avond gesloten zijn. "Laten we hopen dat de opkomst in ieder geval zestig procent is", zegt politicoloog Oriol Bartomeus. "Het kan zijn dat meer mensen thuis blijven. Dan valt de uitslag echt niet te voorspellen."

Volgens Bartomeus is de politieke onrust van de afgelopen jaren enigszins bedaard. Eind 2017 stemden de Catalanen nog met de hevige naschokken van het verboden referendum. Het deelstaatbestuur verklaarde de onafhankelijkheid, en Madrid greep in door de complete regioregering over te nemen.

"Spanningen van toen zijn nu veel minder", zegt Bartomeus. Een aantal Catalanen is goed moe van de onafhankelijkheidsstrijd. De idealen zijn misschien niet weg, maar de republiek is een verre stip aan de horizon geworden."

Verrassend goed in peilingen gaan de sociaaldemocraten van premier Pedro Sánchez. Die haalde zijn minister Salvador Illa van de drukke post van Volksgezondheid, om in Catalonië de lijst te duwen. Een flinke gok, maar de sociaaldemocratische PSC trekt flink aan. Dat is nogal vloeken in de kerk van de separatistische partijen, omdat de PSC alles behalve een breuk met Spanje voorstaat.

"Vergis je niet. Er is in Catalonië nog altijd een meerderheid die een referendum over onafhankelijkheid wil", zegt Raul Romeva overtuigd. Hij zit een straf van 12 jaar uit voor het mede-organiseren van het verboden Catalaanse referendum.

We spreken elkaar buiten de gevangenis in Barcelona, omdat hij overdag de inrichting uit mag:

"De onafhankelijkheid is hoe dan ook onomkeerbaar. Ik heb nog van niemand gehoord dat hij de strijd opgeeft", zegt Romeva. "We hebben altijd gezegd dat we willen onderhandelen. Dat dat niet gebeurd is komt door de starheid van Spanje. Daarom ben ik in de gevangenis vastgezet."

Economisch gezien gaat het hier beroerd. Door corona komen er bijna geen toeristen meer, staan hotels leeg en zijn toeristische trekpleisters verlaten. In het beroemde Park Güell rennen joggers voorbij. Verder is er niemand.

Maar over de economische crisis gaat het amper, zegt politicoloog Bartomeus. Het zijn eerder de gevangen Catalaanse politici die zwaar hun stempel op de regionale verkiezingen drukken. "Zij zijn de verbinding tussen het toen en nu. Gevangenen. Repressie. Dat zijn allemaal elementen die het separatisme helpen."

Bartomeus haalt zijn schouders op. "De partijen weten intussen wel dat ze politiek gezien geen stap zijn opgeschoten. Het kruit is verschoten. De onafhankelijkheidsstrijd is als een hamster die eindeloos in een wieltje rondrent. Hun aanhangers kun je niet zeggen dat al hun energie voor niets was. Dat is het grote probleem."