Jonge 'gettopresident' Bobi Wine neemt het op tegen oude leider Museveni in Uganda

• Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Veel Ugandese jongeren willen vandaag hun bejaarde leider Yoweri Museveni, die al 34 jaar aan de macht is, wegstemmen. Ze kiezen voor Bobi Wine, niet alleen politicus, maar ook popster. Maar hoewel ruim driekwart van de bevolking in Uganda jonger is dan dertig jaar, gaat dat waarschijnlijk niet lukken.

"De situatie is heel erg gespannen. Er zijn overal soldaten en legervoertuigen op straat", vertelt de 32-jarige Shira aan de telefoon vanuit de hoofdstad Kampala. "De kleur rood durven we niet meer te dragen, want dan zijn we bang lastiggevallen te worden door politie of leger."

Mensen moeten uren in de rij staan om te kunnen stemmen:

Rood is de kleur van de partij van de 38-jarige Bobi Wine, de grootste rivaal van Museveni (76). Wine is een muzikant die politicus is geworden. Hij werd als Robert Kyagulanyi Ssentamu geboren in een arme buurt van Kampala. Zijn muziek, een mix van reggae en afrobeat, werd steeds politieker en tegen het huidige regime. Vier jaar geleden werd hij parlementslid. Zijn bijnaam is de gettopresident.

De NOS sprak Bobi Wine in 2019, toen hij in Nederland was voor een optreden. Toen al zette hij zijn muziek in om jongeren in Uganda bij de politiek te betrekken:

In die vier jaar is zijn populariteit sterk gegroeid, zegt de Ugandese onderzoeksjournalist Solomon Serwanjja. "Tot verrassing van de regering heeft hij heel erg snel een grote aanhang opgebouwd. Hij heeft echt een storm veroorzaakt. Hij spreekt de jongeren aan, en die groep is heel erg groot in Uganda."

Museveni was eigenlijk aan zijn laatste termijn bezig, want de Ugandese grondwet stelde voor de president een leeftijdsgrens van 75 jaar. Maar een paar jaar terug liet Museveni de grondwet herschrijven zodat hij nu opnieuw kandidaat kan zijn.

Hij heeft nog steeds grote steun, vooral op het platteland en bij ouderen. Voor hen is hij nog steeds de bevrijder die rust en stabiliteit bracht na decennia van conflict onder dictators Idi Amin en Milton Obote. Ze hoeven geen verandering.

Museveni krijgt ook de stemmen van boeren, vanwege zijn investeringen in landbouw, en omdat hij op het platteland het Verzetsleger van de Heer van Joseph Kony heeft verslagen. Die groep stond bekend om de inzet van kindsoldaten. Museveni zorgde ook voor gratis onderwijs en verbeteringen in infrastructuur.

#weareremovingthedictator

Maar de jongeren hebben de tijd van instabiliteit en geweld van voor Museveni niet meer meegemaakt. Museveni is hun dictator. Op Twitter gebruiken jonge Ugandezen de hashtag #weareremovingthedictator.

"Er is veel woede bij de jeugd", zegt Shira die zelf een kleine lokale maatschappelijke organisatie leidt. "Dat gaat vooral om de economie en de grote jeugdwerkeloosheid. We willen banen. En we willen niet dat onze vrijheden worden ingeperkt."

Want dat is wel wat er gebeurt. De oude bejaarde leider Museveni wordt duidelijk zenuwachtig door de opmars van de jonge charismatische muzikant. Als Wines campagnestoet langsrijdt, is de kans groot dat je er veiligheidsdiensten achteraan ziet rijden. Ze hebben hem belemmerd om vrij campagne te voeren, hij is gemarteld en gearresteerd. In november leidde de arrestatie van Wine tot rellen in de hoofdstad Kampala, waarbij vele tientallen doden vielen.

Museveni ontwikkelt zich steeds meer als een autoritaire leider die de macht niet los wil laten en die het niet goed voor heeft met kritische geluiden. Gisteren werd bekend dat de Verenigde Staten, die waarnemers naar de verkiezingen wilde sturen, niet komen omdat het merendeel van de delegatie geen visum heeft gekregen.

En de afgelopen dagen is het voor Ugandezen steeds moeilijker geworden om online te gaan. Eerst werden bepaalde websites geblokkeerd. Velen schakelden over op het gebruik van een VPN-verbinding om dat te omzeilen, ook Shira. "Maar nu is mijn databundel ook opeens geblokkeerd", zegt ze aan de telefoon. "Het is duidelijk dat ze ons de pas af willen snijden."

Journalist Serwanjja kijkt met spanning naar deze verkiezingsdag. "Wat we onder meer in de gaten gaan houden is hoe ze omgaan met coronaregels. De autoriteiten hebben veel van Wines campagnebijeenkomsten opgebroken in naam van coronahandhaving. Gaan ze nu ook streng zijn? Of geven ze bloot waar het eigenlijk om te doen was?"

"Verder gaan we goed kijken wat er vandaag gebeurt bij de stembureaus", zegt Serwanjja. "De autoriteiten hebben gezegd dat de kiezers direct na hun stem naar huis moeten. Maar Wine roept zijn aanhangers juist op om te blijven en te kijken of alles eerlijk verloopt."

Uitslag pas zaterdag

Want de vrees dat er verkiezingsfraude zal zijn ten gunste van Museveni is groot. De kiescommissie zit in de zak van de bejaarde leider, evenals het leger, politie en rechters.

"We houden ons hart vast voor zaterdag als de uitslag wordt verwacht", zegt Shira. "Ik heb alvast mijn koelkast extra gevuld, voor het geval het gewelddadig wordt en we de deur niet uitkunnen. Het broeit hier."

Shira durfde alleen met haar voornaam genoemd te worden omdat ze bang was zich open uit te spreken over politiek. Volledige naam bij de NOS bekend.